Gần đến Tết Nguyên đán, tiếng chuông báo tin nhắn trên điện thoại kêu liên tục dường như là một cơn “ác mộng” đối với nhiều người trẻ. Nhưng với chị Thảo, một nhân viên văn phòng 24 tuổi tại Hà Nội, đó lại là điều bình thường khi hàng ngày sau giờ làm, chị Thảo thường xuyên “ôm” điện thoại để lên mạng. Tuy nhiên, thay vì lướt các sàn thương mại ảo hay mạng xã hội, xem TikTok, YouTube - chị Thảo lại dành thời gian để nói chuyện với bạn bè trong nhóm chat riêng.
“Các nhóm chat giống như một quán cafe online, nơi mình và bạn bè có thể thoải mái nói chuyện, đùa cợt và chia sẻ các câu chuyện trong cuộc sống mà không làm ảnh hưởng tới ai và cũng không phải đi ra ngoài” - chị Thảo cho biết.
Chia sẻ, nói chuyện cùng bạn bè và người thân là một nhu cầu quan trọng của con người. Những dịp lễ Tết cũng là thời điểm người thân, bạn bè muốn gặp lại nhau sau một năm mệt mỏi, và chính những nhóm chat trên những chiếc điện thoại đang là sợi dây vô hình giúp kết nối con người trong thời đại 4.0.
Các nhóm chat đã xuất hiện từ thuở bình minh của internet. Thế hệ 8x-9x tại Việt Nam chắc hẳn không còn xa lạ gì với Yahoo và các “phòng chat” đầy những người lạ. Các cuộc trò chuyện trong phòng chat hấp dẫn tới mức không ít cô cậu học trò ngày đó đã bỏ học để ra tiệm internet “nói chuyện” với người lạ trên mạng. Hồi đó, việc tham gia các phòng chat không hề dễ dàng khi người dùng bắt buộc phải có thời gian ngồi trước máy tính, có kết nối mạng để tham gia các cuộc trò chuyện. Theo thời gian, sự phát triển của công nghệ đã thay đổi tất cả với hàng loạt thiết bị cũng như cách kết nối mới, điển hình là các loại điện thoại thông minh.
Chị Thanh Nga, một 8X đời đầu đang sống tại Hà Nội cho biết: “Nhiều năm trước, mỗi khi muốn chat chit với bạn bè hoặc tham gia phòng chat, mình phải có thời gian rảnh để ra tiệm internet. Thế nhưng không phải lúc nào mình và bạn bè cũng có cùng thời gian rảnh để nói chuyện cùng nhau qua mạng, nhất là với những người bạn ở nước ngoài”.
Kết nối không dây với bạn bè và người thân
Sự bắt đầu của thời đại điện thoại thông minh đã đẩy những khó khăn này vào quá khứ và chỉ còn là kỷ niệm đối với nhiều người. Kể từ khi Apple cho phép người dùng nhắn tin theo nhóm trên ứng dụng Nhắn tin của iPhone, cách con người tương tác với nhau đã thay đổi rất nhiều, nhất là khi các mạng xã hội như Facebook, Instagram cũng đưa tính năng này vào ứng dụng nhắn tin của mình. Sau đó, hàng loạt ứng dụng phục vụ nhắn tin cũng cho phép người dùng lập và tham gia nhóm chat, biến tính năng này thành một cách phổ thông để giao tiếp trong thời đại 4.0.
Các nhóm chat thường được hình thành với nhiều mục đích khác nhau. Bên cạnh nhóm chat của gia đình hay những nhóm bạn thân, nhiều người tham gia vào nhóm chat vì một sở thích chung hoặc để giữ liên lạc giữa những người quen đã lâu không gặp mặt. Các nhóm chat hiện tại đang giúp chúng ta thành lập một liên kết cố định với bạn bè và gia đình bất kể ngày và đêm. Chúng ta có thể tham gia và tiếp tục cuộc trò chuyện bất cứ lúc nào, từ bất cứ đâu.
Động lực xã hội trực tiếp của chúng ta được định hình khá rõ ràng bởi ai đang tham gia cuộc trò chuyện nào, các lực lượng giao tiếp kỹ thuật số ánh xạ rõ ràng đến hoạt động hàng ngày của chúng ta. Bản chất của các tin nhắn là để chúng ta nhìn lướt qua, cuộn nhanh và có thể trả lời trước khi quay lại với công việc. Do đó, có những thành viên bỏ qua cuộc trò chuyện và bắt đầu lại vào tuần sau, nhưng cuộc trò chuyện không bao giờ thực sự kết thúc. Nó cho chúng ta một nơi để nói chuyện, cập nhật thông tin bất kỳ lúc nào và thậm chí là nơi lưu trữ ảnh, thông tin chung của nhóm bạn.
Trò chuyện nhóm cũng được coi là một hiện tượng xã hội, được ca ngợi là một cách khai thác những lợi ích của các mối quan hệ thực tế trong khi tránh được nhiều hạn chế của văn hóa internet công cộng. “Nơi cuối cùng còn lại cho những cuộc trò chuyện thực sự trên mạng”, là tiêu đề của một bài báo của Times từ năm 2022, trong đó nhấn mạnh đến sự riêng tư, thân mật và tính xã hội hấp dẫn của cuộc trò chuyện nhóm trong một thế giới, nơi nhiều người không muốn tham gia các nền tảng mạng xã hội công khai hoạt động trên internet.
Không chỉ mang lại lợi ích
Hiện hữu ở gần như khắp mọi nơi trên thế giới hiện nay, những cuộc trò chuyện nhóm mang lại không ít lợi ích cho người dùng internet, và đi kèm là những vấn đề tiềm ẩn về thông tin cũng như những nội dung mà người tham gia trao đổi.
Một trong những điều đáng sợ nhất trên internet là nội dung những cuộc trò chuyện bị lộ ra ngoài. Và trong một nhóm trò chuyện, số lượng thành viên tham gia tỉ lệ thuận với phần trăm rủi ro bị lộ nội dung. Không ít người đã gặp vấn đề nghiêm trọng khi bị bạn bè trong nhóm chat làm lộ nội dung trò chuyện về công việc, đời tư hay thậm chí là những hình ảnh nhạy cảm của cá nhân.
Bên cạnh đó, nhóm chat cũng là nơi có thể tham gia trò chuyện về những nội dung bất chính, cho phép các thành viên nói và bàn bạc những vấn đề vi phạm pháp luật một cách bí mật. Ví dụ dễ thấy nhất chính là nhóm chat đồi truỵ, một vụ án nổi tiếng ở Hàn Quốc liên quan tới những ngôi sao giải trí hàng đầu tại nước này. Những tin nhắn, hình ảnh và cả video được đăng tải trong nhóm chat này đã gây ảnh hưởng lớn tới xã hội Hàn Quốc và cả hình ảnh của quốc gia tới cộng đồng quốc tế, khiến cho Thủ tướng Hàn Quốc yêu cầu thực hiện cuộc điều tra quy mô cấp chính phủ.
