Nhà cổ Huỳnh Thủy Lê tọa lạc tại địa chỉ số 255A đường Nguyễn Huệ, phường 4, TP.Sa Đéc, tỉnh Đồng Tháp. Ngôi nhà được ông Huỳnh Cẩm Thuận, một trong những hào phú giàu có nổi tiếng và là cha của ông Huỳnh Thủy Lê (người gốc Phúc Kiến, Trung Quốc) cho xây dựng vào năm 1895.
Theo anh Trần Võ Hoàng Nam, hướng dẫn viên tại Nhà cổ Huỳnh Thuỷ Lê, ban đầu, biệt phủ Huỳnh Gia được xây theo kiểu nhà ba gian Nam Bộ. Đến năm 1917, ngôi biệt thự được trùng tu toàn bộ kiến trúc bên trong. Sau lần trùng tu này, ngôi nhà mang khá nhiều nét kiến trúc hòa trộn hài hòa giữa Pháp, Việt, Hoa. Về sau, ngôi nhà thuộc quyền sở hữu của người con ông Huỳnh Thủy Lê, là con trai út ông Huỳnh Cẩm Thuận. Và từ đó đến nay, ngôi nhà vẫn được giữ gìn, bảo tồn khá nguyên vẹn toàn bộ kiến trúc cũ.
Đặc biệt, ngôi nhà còn là nơi ghi dấu những kỷ niệm về mối tình của Huỳnh Thủy Lê và một cô gái Pháp. Câu chuyện tình của hai người được viết thành tiểu thuyết và dựng thành bộ phim nổi tiếng "The Lover" (Người tình).
Cuối năm 1929, trên chuyến phà Mỹ Thuận chạy ngang sông Tiền, ông Huỳnh Thủy Lê thấy một giai nhân nổi bật có nước da trắng, tóc nâu vàng, dáng người cao ráo, đứng lơ đễnh trên phà nhìn những đám lục bình trôi tản mạn trên sông. Ông đã chủ động đến làm quen với cô gái và cả hai đều trúng “tiếng sét ái tình.”
Tuy vậy, họ lại vấp phải sự phản đối kịch liệt của ông Huỳnh Cẩm Thuận. Khi cha biết chuyện, ông Lê đã quỳ lạy xin cha cho mình sống với người con gái mà ông cảm nhận một tình yêu mãnh liệt mà có thể chỉ đến một lần trong đời. Song vì sự khác biệt văn hóa Đông - Tây và không môn đăng hộ đối giữa hai gia đình, người cha đã không thuận tình cho hai người đến với nhau.
Tình yêu ấy kéo dài gần hai năm trong bí mật và kết thúc trong nước mắt khi ông Huỳnh Thủy Lê phải cưới một cô gái đã được cha ông sắp đặt từ trước. Nhìn tình nhân cưới người khác, Marguerite Duras đau khổ tột độ, quyết định cùng gia đình lên tàu trở về nước Pháp.
Hơn nửa thế kỷ trôi qua, Marguerite Duras vẫn ôm nặng mối tình ấy. Trong dòng hồi tưởng, nữ văn sĩ đã viết nên tiểu thuyết "Người tình" (tên tiếng Pháp là L’amant, xuất bản năm 1984) để kể về cuộc tình trắc trở của bà.
Năm 1992, đạo diễn người Pháp Jean Jacques Annaud cho ra đời bộ phim cùng tên dựa theo tiểu thuyết của bà với diễn xuất của tài tử Lương Gia Huy và nữ diễn viên Jane March. Bộ phim công chiếu đã nhận được nhiều sự tán thưởng của khán giả khắp nơi trên thế giới. Tiểu thuyết "Người tình" và bộ phim cùng tên ngày càng nổi tiếng thì nhà cổ Huỳnh Thủy Lê lại càng được du khách năm châu quan tâm, tìm hiểu.
Năm 2008 Nhà cổ Huỳnh Phủ được công nhận di tích cấp tỉnh. Năm 2009 được công nhận di tích cấp quốc gia. Mọi thứ ở đây dường như đã bị thời gian ngưng đọng, nhuộm cả một sắc màu cổ kính, trầm mặc nhưng vẫn toát lên nét sang trọng, tinh tế.
