Thai phụ Nguyễn Thị T, 37 tuổi, ở Can Lộc, Hà Tĩnh, thai 35 tuần, lần 5, có dấu hiệu chuyển dạ, vào BV Đức Thọ lúc 9h30 ngày 30.6. Khi vào viện tỉnh táo; không phù; mạch 80l/ph; huyết áp 100/60mmHg; không sốt; vòng bụng 88cm; chiều cao tử cung (TC) 28cm; ngôi đầu (đầu ở dưới, áp sát cổ TC đang mở.
Tuy nhiên, để sinh thường dễ dàng, mặt bé phải áp vào thành TC phía xương cùng cụt - gọi là ngôi thuận hay ngôi xuôi); cơn co TC tần số 2/20 giây; cổ TC mở 4cm. Xét nghiệm máu, nước tiểu trong giới hạn bình thường; chỉ định theo dõi tim thai và cơn co TC.
Lúc 18h35 cùng ngày, phát hiện tim thai âm tính; cơn co TC tần số 5/50 giây; cổ TC mở hết; vỡ ối, nước màu xanh; đầu lọt (mới xuống tiểu khung, chưa ra ngoài âm đạo), nữ hộ sinh thực hiện kỹ thuật đỡ đẻ ngôi đầu nhưng tư thế thai không xoay (mặt bé ở phía xương mu, gọi là ngôi sau, gây nhiều khó khăn, nguy hiểm), kíp trực báo cáo lãnh đạo.
Lúc 19h6, BS Nguyễn Minh Đức, Trưởng khoa sản đỡ bé, tuy nhiên khi sổ, thai nhi có vết rách ở cổ; da đầu, bàn tay, bàn chân, da bụng, da bừu bị bong trợt, nổi phỏng nước; các chi tím; thai bụng cóc, tinh hoàn to nên nghi dị tật bẩm sinh. Kíp trực khâu vết rách da, ghi hình và giải thích với người nhà.
Sau sự việc, BV họp hội đồng chuyên môn, niêm phong bệnh án của sản phụ và đình chỉ công tác kíp trực. BV thừa nhận kíp trực thăm khám, theo dõi không đúng quy trình của Bộ Y tế, nên không phát hiện thai lưu (TL). Cụ thể, BS trực không chỉ định siêu âm nên không xác định được tình trạng thai, dẫn tới hộ sinh không thực hiện theo quy trình theo dõi chuyển dạ, đỡ đẻ TL.
Với phản ánh của gia đình, từ khi nhập viện đến 15h cùng ngày, hộ sinh 3 lần kiểm tra tim thai và đều thông báo bình thường, BV giải thích, hộ sinh đã nhầm lẫn nhịp động mạch tử cung là nhịp của tim thai!
Phân tích
Không bàn chuyện giống như nhiều ca tử vong ở các BV, được gán cho là “bất thường”, nhiều báo thường đổ thêm dầu vào lửa, như vụ việc này vô số báo giật tít trẻ bị kéo đứt cổ - chuyện hoang đường - mà chỉ là vết rách ở cổ. Để có cơ sở đối chiếu khoa học, khách quan, xin nói về TL với rất nhiều nguyên nhân.
Từ mẹ có Cao huyết áp; bệnh mạn tính: viêm thận, xơ gan, bệnh tim...; các bệnh nội tiết: basedow, thiểu năng giáp trạng, tiểu đường, thiểu năng hay cường thượng thận; nhiễm khuẩn: lậu, giang mai, listeriosis (vi khuẩn rất nguy hiểm cho thai phụ); nhiễm ký sinh trùng: các loại sán, đặc biệt sốt rét ác tính làm thai chết gần 100%; nhiễm virus: viêm gan, quai bị, cúm, sởi, cytomegalovirus (gây rối loạn bẩm sinh và nhiều bệnh)...; tiền sản giật, càng nặng, tỉ lệ TL càng cao; rối loạn đông máu (huyết khối, viêm tĩnh mạch huyết khối), máu chảy ở niêm mạc TC làm nhau bong, mất đường cấp máu cho thai; tắc nghẽn phổi mãn tính.
Ngoài ra, còn thấy tiếp xúc thuốc trừ sâu, Carbon monoxit, nghiện thuốc lá, dùng thuốc giảm đau hoặc sử dụng ma túy; stress hay rối loạn cảm xúc trong thai kỳ. Từ thai: Đa thai, dị tật bẩm sinh do di truyền hay các nguyên nhân khác (mẹ nhiễm khuẩn, virus, ký sinh trùng...); bất thường của dây rốn: ngắn, thắt nút, quấn cổ thai, bị chèn ép hoặc bị xoắn quá mức; dây rau bám màng (đầu dây rốn ở rìa bánh nhau (bình thường ở giữa), bánh nhau dị dạng với 2 thùy, thường bám thấp hay nhau tiền đạo, cản trở thai lọt, không sinh thường được); bánh rau phù, xơ hóa, dẫn đến không cấp đủ máu cho thai; vỡ ối sớm.
Tạp chí sản - phụ khoa Anh, nghiên cứu thấy, 3 tháng cuối thai kỳ, sản phụ ngủ nằm ngửa nguy cơ TL gấp 2 lần nằm nghiêng. Đặc biệt, một tỉ lệ không nhỏ TL không rõ nguyên nhân. Mẹ trên 40 tuổi, tỉ lệ TL gấp 5 lần mẹ tuổi dưới 40. Ở Anh, tỉ lệ TL là 1/200 thai, Mỹ là 1/167; năm 2015, thế giới có 2,6 triệu TL sau 28 tuần; 2/3 số ca BS không tìm được lý do.
Tùy theo tuổi thai và thời gian lưu trong TC mà TL biểu hiện khác nhau: Trong những tuần đầu, thai bị tiêu hoàn toàn, chỉ còn túi ối chứa nước trong vì thành phần thai chủ yếu là nước.
Khi 3 - 4 tháng tuổi, thai teo đét, da xám như màu đất, nhăn nheo bọc xương; nước ối ít, sánh đặc, vẩn đục, nếu khô sẽ như lớp sáp trắng phủ trên da. Từ 5 tháng tuổi trở đi, do ngâm úng trong nước ối nên da bị lột (bong) theo trình tự: từ bàn chân lên mắt cá chân, chi dưới, bừu, bụng, lưng, chi trên, mặt, đầu.
Căn cứ trình tự lột da để xác định thời gian chết: Ngày thứ ba: ở bàn chân; ngày thứ tư: chi dưới; ngày thứ tám: toàn thân. Các mô phân hủy; tan máu nên da ngấm Hemoglobin màu đỏ tím; ngực xẹp; màng và bánh nhau vàng úa, teo đét, xơ cứng; ối cạn dần, sánh đặc, màu đục hoặc nâu bẩn; dây rốn teo nhỏ. Trên film Xquang thường quy thấy các bản xương sọ thai chồng lên nhau (dấu hiệu Spalding I - thai chết khoảng 10 ngày), nếu cột sống gấp khúc (dấu hiệu Spalding II - thời gian chết dài hơn).
Theo nhận định của BV Đức Thọ, đây là một ca TL hơn 7 ngày và những căn cứ phù hợp cho nhận định này là: 18h35 ngày 30.6 phát hiện tim thai âm tính; thai ngôi sau; lột da toàn thân; bụng cóc, bừu to; vết rách ở cổ.
Có thể nhấn mạnh rằng ai đó nói động tác kéo thai nhi thô bạo nên mới có thương tích này là thiếu hiểu biết vì nếu thai sống, các mô bình thường, cổ thai chịu được lực kéo rất mạnh (tương đương 50 - 60kg), nhưng nếu là TL, các mô đang phân hủy nên mủn, lại là ngôi sau nên khó lọt, vì thế kéo không mạnh cũng rách da.
Tuy nhiên, TL lại “tố” ra sai phạm chết người của kíp trực là tắc trách và khám qua loa nhưng báo cáo “như thật”. Trước hết là hộ sinh Hoàng Thị Trinh, người được cho là đã trực tiếp nghe tim thai 3 lần và cả ba lần đều báo cáo tim thai bình thường, từ 118 - 130l/ph.
Nhân viên này bao biện rằng nhầm nhịp đập động mạch (ĐM) TC mẹ với nhịp đập của tim thai là không thể chấp nhận được vì nhịp đập của ĐM TC chính là nhịp tim mẹ, do nhiều yếu tố tác động trong cuộc đẻ, nhịp tim mẹ thường tăng lên nhưng cao nhất chỉ khoảng 90l/ph (trừ khi rặn).
Mặt khác khi TL, ĐM TC không phải cấp lượng máu rất lớn cho nhau, thai nên co nhỏ lại và hầu như không nghe thấy tiếng đập! Chưa hết, hộ sinh này có hỏi sản phụ về cảm nhận thai đạp hay không (không đạp là một dấu hiệu TL) và có đúng nước ối “màu xanh”, vì TL ối chuyển màu đục.
Theo quy trình, hộ sinh nghe tim thai nhưng sau đó BS phải nghe lại, tuy nhiên BS trực có nghe lại hay không chưa xác định được, do BS Nguyễn Hữu Quyền, trực sản hôm đó (BS Đức chỉ xử lý 20 phút cuối vụ việc) đã xin nghỉ ngày hôm sau? Khi phát hiện BS Quyền là BS chuyên khoa Răng - Hàm - Mặt, BV giải thích do thiếu người trực nên điều động.
Cho dù không phải chuyên khoa sản nhưng BS Quyền hoàn toàn có đủ khả năng phát hiện TL vì chẩn đoán không khó nếu nghe tim thai, kiểm tra dấu hiệu thai đạp và nước ối (có đục không?) hoặc siêu âm hoặc chụp Xquang thường quy, vì bệnh học TL đã được học và thực hành lâm sàng trong chương trình sản khoa đa khoa.
Có lý do để ngờ rằng BS Quyền cũng không trực tiếp khám sản phụ mà “tin” hộ sinh nên không nghĩ đến TL dù mới 35 tuần tuổi (phải đặt dấu hỏi khi chuyển dạ mà tuổi thai chưa đủ), nên không siêu âm hay chụp Xquang, bởi nếu phát hiện TL thì cả kíp trực và BS Đức phải được biết.
Một báo đưa ra phiếu siêu âm của chị Tình (xóa tên BS) trước sinh 9 ngày, với kết luận thai bình thường để nói rằng không có chuyện TL trên 7 ngày, lập luận này không có cơ sở vì không ai dự báo hay biết được thai chết khi nào!?
Một BS cho rằng, TL 7 ngày thì sản phụ rất khó có cơn co TC tự nhiên là thiếu hiểu biết về TL, vì không ít ca thai phụ vẫn đau và chuyển dạ bình thường. Khi thai sổ, thấy tình trạng như vậy, BS Đức nên thông báo và giải thích cho gia đình trước, việc trì hoãn thông báo tin xấu sẽ gây hiệu ứng xấu từ gia đình.
Đành rằng, các thương tích của người đã chết vẫn phải khâu lại, kể cả khi giám định pháp y (GĐPY) những ca phân hủy nặng, nhưng còn khâu được cũng vẫn phải khâu, nhưng khâu trước, thông báo sau sẽ gây ngờ vực, nhất là trong bối cảnh chung về người dân và ngành y tế hiện nay! Một BS nào đó nghi ngờ TL trên 7 ngày, mô phân hủy sao còn khâu được? Xin thưa, vẫn còn khâu được và bằng chứng là đã khâu được.
Xin đừng làm sự việc (nói chung) thêm rối vì những nghi ngờ thiếu hiểu biết. Để có căn cứ thỏa đáng, trường hợp này đáng ra phải đề nghị GĐPY, xác định nguyên nhân chết, vì TL khác với tử vong do tai biến sản khoa. CA huyện Đức Thọ đang điều tra vụ việc nhưng nếu không có kết luận GĐPY cũng sẽ chẳng đi đến đâu!
Sự việc rất đơn giản nhưng bỗng trở thành ồn ào, điều tiếng do cẩu thả - một lỗi không được phép kể cả ở nghề y hay bất cứ nghề nào... Đau lòng, khi thai 39 tuần, sản phụ đến khám ở một BV sản khoa lớn, BV cho về vì chưa có dấu hiệu sinh.
Hai ngày sau, chị đau bụng, ra huyết, đến viện thì thai đã chết lưu do dây rau quấn cổ một vòng. Tuy nhiên, lần vừa khám BS không ghi dây nhau quấn cổ thai trong bệnh án!
