Trong Hội nghị không chính thức Bộ trưởng Quốc phòng ASEAN - Nhật Bản, bà Inada thông báo sáng kiến "Tầm nhìn Vientiene", trong đó Nhật Bản sẽ tìm cách thúc đẩy hợp tác quốc phòng với các nước ASEAN một cách toàn diện hơn, thông qua hợp tác, hỗ trợ và tư vấn, tập trung đặc biệt vào việc thúc đẩy các quy tắc luật pháp và củng cố an ninh hàng hải. "Tầm nhìn Vientiene là văn bản chính thức đầu tiên cho thấy một bức tranh toàn diện và minh bạch về sự hợp tác quốc phòng của Nhật với toàn bộ khu vực ASEAN" - một nguồn tin quen thuộc với sáng kiến trong Chính phủ Nhật Bản cho hay.
 |
2 tàu huấn luyện của Lực lượng tự vệ biển Nhật Bản lần đầu tiên thăm cảng quốc tế Cam Ranh ngày 12.4.2016. |
Nhật Bản đã có quan hệ lâu dài với các quốc gia Đông Nam Á và với ASEAN với tư cách một khối, đồng thời là một đối tác đối thoại quan trọng nhất và lâu đời nhất của tiểu vùng. Mối quan hệ này bắt đầu ấm lên từ đầu năm 1977, khi Thủ tướng Takeo Fukuda quyết định cải thiện hình ảnh của Nhật Bản trong khu vực, vốn đã bị ảnh hưởng bởi sự chiếm đóng của Nhật trong Thế chiến 2. Kể từ đó, Nhật Bản đóng vai trò ngày càng nổi bật ở Đông Nam Á thông qua sự hỗ trợ kinh tế, kinh doanh, văn hóa và xây dựng năng lực trong hàng loạt lĩnh vực, từ hỗ trợ nhân đạo đến cứu trợ thảm họa và an ninh hàng hải.
Mối quan hệ đó càng được tăng cường dưới thời của Thủ tướng Shinzo Abe kể từ khi ông lên nắm quyền vào tháng 12.2012. Một phần lý do là vì lợi ích qua lại của cả hai bên, bao gồm cơ hội mới cho doanh nghiệp Nhật Bản ở Đông Nam Á, những lo ngại về sự quyết đoán ngày càng tăng của Trung Quốc ở biển Hoa Đông và Biển Đông, cùng những thách thức chung trong các lĩnh vực như an ninh mạng. Trong năm đầu tiên của nhiệm kỳ, trùng với kỷ niệm 40 năm quan hệ ASEAN - Nhật Bản, ông Abe đã tới thăm tất cả 10 nước ASEAN, trong khi các quan chức cao cấp khác của chính phủ cũng thường xuyên tới tiểu vùng.
Mối quan hệ này ngoài sự đón nhận nồng nhiệt của các nước ASEAN, còn có lý do là những thay đổi trong chính sách quốc phòng của Nhật Bản. Việc dỡ bỏ lệnh cấm xuất khẩu vũ khí tháng 4.2014 đã mở đường cho sự hợp tác và chuyển giao công nghệ và thiết bị quốc phòng. Hợp tác quốc phòng gia tăng giữa ASEAN và Nhật Bản là động lực để tổ chức Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng không chính thức ASEAN - Nhật Bản vào tháng 12.2014, cùng Diễn đàn cấp thứ trưởng quốc phòng ASEAN - Nhật Bản.
Mặc dù vẫn còn nhiều việc phải làm, song "Tầm nhìn Vientiene" dường như vẫn chưa phải là một nỗ lực khác của Nhật Bản nhằm làm sâu sắc hơn nữa quan hệ quốc phòng với ASEAN như một khối. Cho đến nay, sáng kiến này dường như tập trung vào ít các lĩnh vực hợp tác hơn, mà chủ yếu thiết lập hướng hợp tác quốc phòng toàn diện ASEAN - Nhật Bản dựa trên cả những mục tiêu chung, cũng như những lĩnh vực ưu tiên.
Nguồn tin của Chính phủ Nhật Bản cho hay, trọng tâm của sáng kiến là "thúc đẩy hợp tác quốc phòng thực tế" bằng cách kết hợp các lĩnh vực khác nhau của sự hợp tác hiện tại.
Bản thân bà Inada cũng phát biểu tại cuộc họp báo của Bộ Quốc phòng rằng, điều hữu ích hơn là coi sáng kiến là một nỗ lực nhằm "minh họa minh bạch bức tranh toàn cảnh hợp tác quốc phòng với các nước ASEAN". Bà nói rằng trọng tâm của "Tầm nhìn Vientiene" sẽ tập trung đặc biệt vào việc thúc đẩy các quy tắc của luật pháp và tăng cường an ninh hàng hải. Nhấn mạnh cách thức hợp tác cụ thể, bà Inada cho biết, sẽ có hàng loạt hội thảo về pháp luật quốc tế, hỗ trợ xây dựng năng lực, hợp tác công nghệ và thiết bị quốc phòng, huấn luyện và diễn tập, trao đổi học thuật và phát triển nguồn nhân lực.
Bộ trưởng Inada cũng nhấn mạnh, điều này sẽ dựa trên những gì các quốc gia Đông Nam Á cảm thấy là quan trọng, vì sợ rằng nó sẽ được hiểu sai là một nỗ lực của Nhật Bản nhằm áp đặt những ưu tiên của mình với các nước ASEAN. Tại thời điểm này, "Tầm nhìn Vientiene" đang trong giai đoạn xúc tiến. Nhật dự định tiếp tục đưa ra tuyên bố về sáng kiến thông qua các cuộc gặp cấp thứ trưởng và một ủy ban chuẩn bị nội bộ do Bộ trưởng Quốc phòng Nhật đứng đầu. Bằng cách công bố sáng kiến, Nhật Bản dường như đã gửi đi những tín hiệu đúng đắn. Trọng tâm của "Tầm nhìn Vientiene" sẽ làm giảm bớt những nghi ngờ rằng, sáng kiến này nhằm vào Trung Quốc hay Biển Đông chứ không phải ASEAN.
