Tin giả, tin bịa:Tổn thương nước Mỹ, tổn thương thế giới...

Không phải đến khi tờ The New York Times hé lộ thông tin cựu Tổng thống Obama gặp trực tiếp CEO Facebook - Mark Zuckerberg để phàn nàn, thậm chí trỉ trích về vấn nạn tin giả trên mạng xã hội này người ta mới nhận ra vấn đề. Cao trào là thời điểm những tin tức gây dư luận sai lệch về chính trị trên Facebook từ cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ năm 2016, khiến rất rất nhiều người, sau khi cuộc bầu cử khép lại đã bị tổn thương.

Ban đầu, CEO của Facebook đã không thừa nhận tình trạng này, thậm chí còn cho rằng đó là “suy nghĩ điên rồ”. Tuy nhiên, khi nhóm công tác bảo mật của mạng xã hội lớn nhất hành tinh bắt tay vào nghiên cứu, điều tra, mới phát hiện ra rằng không những chẳng phải “suy nghĩ điên rồ” mà chính là sự thật. Một sự thật trầm trọng với rất nhiều tài khoản mạo danh tung tin giả gây dư luận sai lệch về chính trị. Tình trạng tin giả, tin bịa trên thực tế đã tồn tại trên Facebook vài năm trở lại đây nhưng vì nó chưa gây nên hệ lụy một cách trầm trọng và rõ ràng cho nên nhiều người, nhiều giới chưa thực sự quan tâm. Cho đến cuối tháng 4.2017, Mark Zuckerberg đã thừa nhận vấn đề, là cũng ngay lúc trước thềm cuộc bầu cử Tổng thống Pháp, nhóm công tác bảo mật của Facebook đã phải xóa sổ tới hơn 30.000 tài khoản giả mạo nhằm tung tin giả gây sai lệch về nhận thức chính trị. Cũng cần nhớ rằng, một ngày trước cuộc bầu cử Tổng thống Pháp vòng 2, nhóm tranh cử của ông Emmanuel Macron cũng đã đâm đơn lên phía công tố khiếu nại về những thông tin thất thiệt về cá nhân ông.

Từ trong lòng nước Mỹ đã bị tổn thương vì tin giả, tin bịa trên YouTube và Facebook dẫn đến việc hai mạng xã hội nổi tiếng này đã bị phạt trên 50 triệu USD. Theo tờ Fortune, báo cáo về vấn nạn tin giả của nhóm điều tra bảo mật của Facebook còn chỉ ra rằng đã bị lợi dụng để tạo dư luận về các vấn đề chính trị ở nhiều nơi trên thế giới và từ một nơi nào đó lan tỏa nó rộng ra khắp thế giới.

Còn nhớ từ những năm 2006 khi Yahoo! còn ở thời vàng son, nhiều trang online của Yahoo! tại Việt Nam dung chứa các nội dung thông tin dung tục, trái thuần phong mỹ tục được báo chí phản ánh tuy nhiên phía Yahoo! lúc ấy cũng chẳng thấy động tĩnh gì. Cái cách của một số đại gia internet là họ hoạt động theo luật của quốc gia họ trú đóng đại bản doanh, còn luật của những quốc gia sở tại là nơi mà họ cung cấp dịch vụ xuyên biên giới sang và thu lợi hàng trăm triệu đến hàng tỉ USD, thì mặc nhiên không quan tâm.

Tình trạng tin giả về Việt Nam không phải bây giờ mới xuất hiện trên YouTube và Facebook. Đặc biệt trên YouTube, dày đặc các clip không chỉ bịa đặt trắng trợn gây dư luận sai lệch về chính trị mà còn xâm phạm đời tư, xâm phạm bản quyền.v.v...… nhưng lại được chính YouTube ưu ái đề xuất cho người xem. Dạo “chuyện tình 72-27” giữa Hoàng Kiều và Ngọc Trinh xôn xao trên dư luận mạng, thì có đến hàng chục, thậm chí cả trăm clip trên YouTube bịa ra những câu chuyện chăn gối của cặp đôi này trong khi chỉ có vài kiểu ảnh ghép chiếu đi chiếu lại trong clip, khiến ngay cả những người vốn dĩ chẳng thích thú gì với hai nhân vật trên cũng cảm thấy không thể chấp nhận được. Tất nhiên “bù” lại cho câu chuyện bịa đặt trong clip là câu views lên đến hàng trăm ngàn lượt.

Theo số liệu từ Cục Phát thanh truyền hình & Thông tin điện tử thuộc Bộ Thông tin & Truyền thông, cho đến hết tháng 4.2017, phía YouTube đã phối hợp với Cục hạ, chặn được hơn 1.100 clip có nội dung xấu, độc. Tất nhiên ai cũng có thể thấy rằng, số lượng clip thuộc dạng tin giả, tin bịa, tin độc... bị chặn bị hạ kia là rất nhỏ bé so với những gì còn tồn tại trên trang YouTube. Tương tự tình trạng này cũng đang tràn ngập trên Facebook.

Dù rằng trong các tháng 3, 4 và 5.2017 liên tục có những chuyến thăm của đại diện Google (sở hữu YouTube) và Facebook đến Việt Nam, đồng thời làm việc với Bộ Thông tin & Truyền thông. Trong các cuộc làm việc, Bộ trưởng Bộ Thông tin & Truyền thông Trương Minh Tuấn nhiều lần nhấn mạnh đề nghị các mạng xã hội này phối hợp ngăn chặn những tin xấu, tin độc, tin kích động thù hằn dân tộc... Google đã thể hiện thiện chí, tuy nhiên hoàn toàn chưa đủ, trong khi Facebook thì chủ yếu vẫn còn dừng ở mức… cam kết. Trên thực tế, thiện chí của Google hay Facebook không phải tự nhiên đến mà nguyên nhân lớn nhất là tin giả, tin bịa đã làm tổn thương từ trong lòng nước Mỹ và người Mỹ - trong đó có những người rất nổi tiếng và uy tín - đã tuyên chiến với tình trạng tin giả tin bịa buộc Google, Facebook phải thiết lập những dự án toàn cầu để dẹp loạn. Tờ Daily Telegraph dẫn lời CEO của Apple - Tim Cook: “Tin giả đã bức tử đầu óc người dân”, “nó đã ăn sâu vào trường học, ăn sâu vào công chúng”, và ông kêu gọi cần có một chiến dịch trong cộng đồng với sự ra tay của các chính quyền, sự góp sức của các Cty công nghệ để dẹp loạn. Bước đầu, Facebook cùng với một số doanh nghiệp internet tại Mỹ đã đóng góp một khoản ngân sách 14 triệu USD cho một dự án kiểm soát tin giả; Google tuyển dụng một nhân sự cao cấp để chuyên trách vấn đề này; cả hai ông lớn Internet cùng đưa ra các công cụ, qui trình để lọc tin giả, để nhận biết tin giả giúp người dùng phân biệt.v.v..., thậm chí Facebook còn ứng dụng cả trí tuệ nhân tạo của thời đại công nghiệp 4.0 vào việc này.

Nếu bạn đặt câu hỏi: Tin giả, tin bịa đã gây ảnh hưởng gì tới các cá nhân, tổ chức tại Việt Nam hay chưa? Câu trả lời là: Có. Trường hợp “chuyện tình Hoàng Kiều - Ngọc Trinh” là một minh chứng trong vô số trường hợp, tất yếu gây ra những hệ lụy về mặt dư luận. Nhưng đối với Google hay Facebook cũng chẳng thể bình yên trước tình trạng tin giả, tin bịa hoành hành. Chỉ đơn cử ở Việt Nam thôi, trong thời gian qua hàng loạt doanh nghiệp như Vinamilk, Unilever, P&G, FPT, Samsung, Yamaha, Vietnam Airlines và một số dự án bất động sản lớn đã rút quảng cáo khỏi YouTube vì những clip có nội dung xấu chèn vào mẫu quảng cáo của các doanh nghiệp. Được biết cho tới thời điểm này, các doanh nghiệp trên cũng chưa hoàn toàn quay trở lại quảng cáo trên YouTube khiến cho mạng xã hội này đau đầu trong tình thế thị phần

quảng cáo trực tuyến tại Việt Nam đang bị Facebook lấn lướt. Việc YouTube bị doanh nghiệp “xử” bằng cách khước từ quảng cáo vì vấn nạn tin bịa, tin xấu mới chỉ là những cảnh báo đầu tiên.

Theo báo cáo nghiên cứu thị trường của trung tâm Pivotal Research được tờ Business Insider dẫn lại, Google và Facebook chiếm tới 77% thị phần quảng cáo trực tuyến trên toàn thế giới năm 2016; riêng ngành công nghiệp quảng cáo trên Internet tại Mỹ thì Google và Facebook gần như độc chiếm miếng bánh có tổng giá trị lên đến 72,5 tỉ USD. Tại Việt Nam, theo số liệu của Hiệp hội Thương mại điện tử (VECOM), dung lượng thị trường quảng cáo trực tuyến vào năm 2015 khoảng hơn 7.000 tỉ đồng thì Facebook đã bỏ túi hơn 3.000 tỉ đồng còn Google kiếm khoảng 2.200 tỉ đồng. Và tất nhiên ai cũng hiểu rằng, chi phí quảng cáo đó là từ phía doanh nghiệp còn đối tượng giúp Google và Facebook kiếm bộn tiền chính là người dùng (lượt views). Một khi vấn nạn tin giả, tin bịa không được ngăn chặn mà để trở thành thảm họa trên YouTube và Facebook, không chỉ các doanh nghiệp quay lưng không quảng cáo mà người dùng cũng sẽ dần rời bỏ vì chán nản. Một môi trường thông tin độc hại trên YouTube và Facebook nếu không được kiểm soát thì chính nó sẽ quay lại “đầu độc” hai mạng xã hội này.