Siêu bão Mawar tiếp tục suy yếu trên biển Philippines vào tối 28.5, nhưng Cơ quan Quản lý Dịch vụ Thiên văn, Địa vật lý và Khí quyển Philippines (PAGASA) vẫn cảnh báo vùng ảnh hưởng của bão khá rộng lớn. Đây là cơn bão thứ hai và là siêu bão đầu tiên của Philippines trong năm 2023.
Việc xuất hiện siêu bão Mawar dù chỉ mới đầu mùa cũng được cơ quan khí tượng của Việt Nam nhận định có thể là dấu hiệu cảnh báo cần đề phòng một mùa bão bất thường.
Mới đây, PGS.TS. Mai Văn Khiêm - Giám đốc Trung tâm Dự báo Khí tượng Thuỷ văn Quốc gia cũng đã có trao đổi xung quanh những điểm đáng lưu ý nhất trong năm El Nino. Theo đó, những năm này thường gắn với năm thời tiết xấu, bão ít hơn trung bình nhưng không loại trừ khả năng xuất hiện bão dị thường, khó dự báo.
Thưa ông, El Nino là gì và dự báo khi nào sẽ xuất hiện?
- El Nino để chỉ pha nóng của ENSO - là từ được dùng để chỉ hiện tượng nóng lên dị thường của lớp nước biển bề mặt ở khu vực xích đạo trung tâm và Đông Thái Bình Dương, kéo dài 8 - 12 tháng, hoặc lâu hơn, thường xuất hiện 3 - 4 năm 1 lần, song cũng có khi dày hơn hoặc thưa hơn.
Sau 3 năm ảnh hưởng của La Nina gây mưa lũ lớn, ENSO hiện đang chuyển sang thái trung tính. Dự báo hiện tượng El Nino có thể xuất hiện vào nửa cuối mùa hè năm 2023 và duy trì đến năm 2024 với xác suất khoảng 70-80%.
El Nino thường có ảnh hưởng như thế nào đến Việt Nam thưa ông?
- Trong điều kiện El Nino, ở hầu hết các vùng trong cả nước, nhiệt độ trung bình các tháng có xu thế cao hơn bình thường. Nắng nóng có thể nhiều hơn và gay gắt hơn; không loại trừ khả năng xuất hiện nhiều kỷ lục về nhiệt độ cao nhất tuyệt đối.
Hoạt động của bão và áp thấp nhiệt đới có thể không nhiều nhưng tập trung nhiều vào giữa mùa, tính chất dị thường hơn cả về cường độ và quỹ đạo.
Điều đáng lưu ý là El Nino thường gắn liền với thời tiết khô hơn, nóng hơn, ít mưa hơn; gây thâm hụt lượng mưa ở đa phần diện tích cả nước. Theo thống kê thâm hụt với mức phổ biến từ 25 đến 50%.
Vì thế cảnh báo trong các tháng mùa khô năm 2023 nguy cơ cao xảy ra khô hạn thiếu hụt nguồn nước cục bộ, hoặc diện rộng ở những nơi có nhu cầu dùng nước nhiều cho sản xuất và sinh hoạt; phát triển dịch vụ du lịch.
Đề phòng tình trạng ít mưa dẫn đến tình trạng hạn hán, xâm nhập mặn, thiếu nước trong những tháng đầu năm 2024 trên phạm vi toàn quốc. Ví dụ dễ hình dung nhất về tác động của El Nino đã gây ra các đợt hạn mặn kỷ lục vào năm 2015-2016 và 2019-2020.
Thưa ông, như vậy có đồng nghĩa với việc chúng ta sẽ không phải lo ứng phó với tình trạng mưa bão, lũ lớn như những năm qua khi có ảnh hưởng của hiện tượng La Nina?
- Không phải vậy, chúng tôi đặc biệt cảnh báo ENSO trong pha nóng El Nino tính biến động rất lớn thể hiện ở việc mặc dù lượng mưa có xu thế giảm nhưng có thể xuất hiện những kỷ lục về lượng mưa lớn, những đợt mưa cực đoan thời đoạn ngắn trong 24h.
Năm El Nino 2002 mưa lớn vẫn xuất hiện, cụ thể lũ lớn trên báo động 3 vào tháng 7 đầu tháng 8 trên sông Hồng sông Thái Bình. Lũ lớn Trung Bộ cuối tháng 9 trong đó có xuất hiện lũ lịch sử thượng nguồn sông Cả (Hà Tĩnh). Nam Bộ lũ lớn kéo dài ở đồng bằng sông Cửu Long.
Những năm El Nino thường gắn với những năm thời tiết xấu, thiên tai bất thường. Hoạt động của bão quỹ đạo bất thường khó phán đoán dự báo, cần lưu ý trong công tác ứng phó.
Ví dụ năm 2009, xuất hiện cơn bão số 9 (Ketsana) đi vào địa phận các tỉnh Quảng Nam - Quảng Ngãi cũng gây ra đợt lũ lớn, lũ lịch sử vào cuối tháng 9. Đỉnh lũ năm 2009, tại các sông chính từ Quảng Bình đến Phú Yên đều vượt báo động 3. Ngập lụt nghiêm trọng từ Quảng Bình đến Khánh Hòa và Kon Tum.
Trân trọng cảm ơn ông!
