Những số phận đáng thương
Ngày 1.11, ở trường mầm non Đô Mi Son, đường 3B, P.Bình Hưng Hoà A, Q.Bình Tân, sau bữa trưa, cô cho các bé ngủ. Khoảng 13h30, phát hiện bé trai 15 tháng tím tái. Bé được đưa đến bệnh viện (BV) gần đó nhưng đã chết. Cùng ngày, thi thể bé được giám định pháp y, hiện chưa có kết luận nguyên nhân tử vong.
Bố mẹ hiếm muộn, cưới nhau gần 9 năm mới có bé và mới gửi ở đây khoảng 3 tuần. Được biết, trước khi gửi, sức khỏe bé không ổn định. Theo người phụ trách trường mầm non, bé được bác sĩ (BS) nhận định tử vong do phù phổi. Người này cũng cho biết, họ không kiểm tra sức khỏe của bé trước khi nhận. Gia đình đưa bé về quê Bình Định...
Sáng 4.3, bé L.N.T.Y tới nhà trẻ tư Hoa Thương, khu phố 10, P.Tân Biên, TP.Biên Hoà, Đồng Nai. Sau khi cho các bé ăn sáng, khoảng 7h45, cô Võ Thị Hài - phụ trách lớp - phát hiện bé Y nằm bệt xuống sàn nhà, miệng sùi bọt, da tím tái. Hoảng sợ, cô Hài cùng mọi người đưa cháu tới BV nhưng bé Y đã tử vong. Cơ quan điều tra khám nghiệm tử thi, phát hiện ở hầu có 2 miếng nấm mềm nhũn và cơ thể bé không có dấu vết tác động ngoại lực, nên nhận định bé tử vong do ngạt bởi dị vật đường thở...
Lại có cả những bé tử vong khi ngủ do tay mẹ đè. Một ca như vậy là cháu N.A, 4 tháng, ở quận Hoàn Kiếm, Hà Nội. Mẹ ngủ thiếp, khi bé chị gọi giật rằng tay mẹ đè lên mặt em thì mẹ mới bừng tỉnh. Lúc đó, mũi bé có bọt hồng nhạt, mặt và môi tím tái, lay bé không phản ứng. Mẹ hô hấp nhân tạo nhưng bé không hồi tỉnh, liền bế đến BV Việt Nam - Cuba. Sau hơn 30 phút cấp cứu, tim bé có nhịp trở lại, tuy vẫn hôn mê, được chuyển đến BV Tim Hà Nội; chụp sọ chưa thấy bất thường mô não. 16h cùng ngày, ở khoa Nhi, BV Xanh Pôn, Hà Nội, bé vẫn hôn mê, xuất hiện giật 2 tay, tim đều 160 lần/phút, mạch quay rõ, thông khí phổi đều, hạ thân nhiệt. Bé được thở máy qua ống nội khí quản, hồi sức tích cực. Vài ngày sau, chụp cộng hưởng từ thấy nhiều ổ nhồi máu não. Sau hơn 1 tháng hôn mê, qua 5 BV (thêm Viện Nhi TW và BV Đức Giang), có thêm những cơn cao huyết áp và rung nhĩ, não chết không phục hồi, tử vong...
Bé gái B.L.N.H, gửi ở trường mầm non Kim Sơn, đường Khúc Thừa Dụ, phường Phước Long, TP.Nha Trang. Khoảng 12 giờ, lúc đi ngủ, cô phát hiện bé ị ra quần nên đưa vào nhà vệ sinh để rửa. Lúc ra bé bị ngã, “sắc mặt thất thểu, đơ đơ; chân đi không vững, chân trái trụ đi, chân phải lết theo bại bại muốn khuỵu xuống” - mẹ cháu viết trên Facebook. Sau khi cấp cứu ở phòng khám khu vực số 5, chiều cùng ngày, cháu phải chuyển BV tỉnh Khánh Hòa và tử vong vào sáng hôm sau... Người phụ trách nhà trẻ nói, trước khi đi viện cháu kêu đau đầu, đau bụng. Cơ quan điều tra TP.Nha Trang công bố nguyên nhân tử vong của cháu H do viêm não - màng não, viêm cơ tim và viêm phổi; không có dấu vết tác động ngoại lực. Mẹ cháu nghi ngờ kết luận này nên viết bài “Xin hãy giúp con gái tôi đòi lại sự công bằng” trên Facebook. Hội Bảo vệ quyền trẻ em Việt Nam cũng gửi đơn đến cơ quan CSĐT TP.Nha Trang đề nghị “làm rõ” nguyên nhân chết của bé H.
Lại có bé 10 tháng, ở Hoàng Mai, Hà Nội, nằm bú bình, rồi ngủ. Khoảng 3 tiếng sau, mẹ đem cháo vào phòng thấy con tím ngắt. Bé được nhanh chóng đưa đến Khoa Nhi, BV Bạch Mai nhưng BS nói đã ngừng thở, tim không còn đập, dù đặt nội khí quản cấp cứu nhưng không cứu được. Trước đó, bé rối loạn tiêu hóa, hay nôn trớ, mẹ cho nằm bú bình rồi đi dọn dẹp!?
Vì sao trẻ nhỏ tử vong nhiều?
Hiện mỗi ngày, toàn cầu có 15.000 trẻ 5 tuổi trở xuống tử vong do những nguyên nhân có thể ngăn ngừa được. Ở Việt Nam, con số này khoảng 100. Và con, em đồng bào dân tộc thiểu số (chỉ chiếm 15% dân số) các vùng miền núi, chết gấp 3,5 lần trẻ dân tộc Kinh. Năm 2016, cứ 45 trẻ thì có 1 tử vong trước 5 tuổi. Ông Laurence Chandy - Giám đốc phụ trách dữ liệu, nghiên cứu và chính sách của UNICEF - nhấn mạnh, nếu không hành động khẩn trương, từ nay đến năm 2030 sẽ có 56 triệu trẻ em đến 5 tuổi tử vong, một nửa số đó là trẻ đến 1 tuổi.
Tử vong ở trẻ đến 5 tuổi có tỉ lệ lớn do rủi ro và liên quan đến ngủ: Bị ngạt bởi các đồ vật trong giường (nôi, cũi) như gối, chăn, quần áo, tã lót chèn xung quanh, đồ chơi mềm hoặc tay, chân cha mẹ đè ép khi họ ngủ say mê mệt, đôi khi là thú nuôi. Thứ đến là thức ăn lỏng, nhất là sữa, đến cháo, súp và các loại thức ăn mềm, rắn. Trẻ nhỏ rất dễ và thường trào ngược thức ăn từ dạ dày nên hầu họng do cơ vòng thực quản và cơ tâm vị dạ dày (ở chỗ nối thực quản - dạ dày) đều rất yếu (vì thế rất hay nôn, trớ). Hầu họng là ngã ba miệng - thực quản - khí quản, nắp thanh quản (ở đầu khí quản) còn yếu nên thức ăn lỏng rất dễ dàng vào đường thở gây ngạt và thực sự là những ca “chết đuối trên cạn” vì chết chỉ trong vòng 1, 2 phút như ngạt nước! Trẻ ăn quá no nguy cơ trào ngược rất cao.
Ngoài trào ngược thì không ít trường hợp thức ăn lạc vào khí quản (sặc), cũng bởi nắp thanh quản yếu, nên nguy hiểm khi cho bú mà mẹ và bé đều nằm. Ngay cả khi thức ăn mềm chỉ mắc ở hầu như bé ở Đồng Nai, nhưng phản xạ ho ở trẻ yếu nên không đẩy được dị vật ra ngoài cũng gây ngạt, tử vong, tuy chậm hơn chút ít. WHO chỉ ra những nguyên nhân tử vong có thể phòng ngừa hoặc điều trị được mà hàng đầu là viêm phổi (VP), cứ 20 giây thế giới có 1 trẻ tử vong vì VP. Năm 2018, hơn 800.000 trẻ VP chết; 15% trẻ đến 5 tuổi chết vì VP. Việt Nam mỗi năm có khoảng 2,9 triệu lượt trẻ đến 5 tuổi VP và cùng 14 nước khác gánh 75% VP toàn cầu. Thứ đến là tiêu chảy và các loại nhiễm trùng khác, biến chứng khi sinh, nhiễm khuẩn huyết sơ sinh, sốt rét và HIV do mẹ truyền.
Thắc mắc là vì sao cháu H nhiễm trùng nhiều cơ quan (não - màng não, cơ tim, phổi), nhưng tại sao không biểu hiện lâm sàng, ít nhất là sốt... Bé vẫn được cho đi nhà trẻ nghĩa là người nhà không thấy biểu hiện bất thường? Điều ít người biết là bệnh nói chung thường có thể bệnh điển hình với đầy đủ triệu chứng và thể không điển hình, nghĩa là triệu chứng nghèo nàn, thoáng qua, thậm chí không hề biểu hiện gì. Ví dụ, viêm gan B nếu lâm sàng điển hình có sốt, vàng mắt, vàng da, rất mệt mỏi, chán ăn, phân trắng bệch. Thể không điển hình có khi chỉ vàng mắt rất nhẹ, thoáng qua, không có tất cả những triệu chứng trên nên không để ý. Năm 1938, BS Reimann đưa ra thuật ngữ “VP không điển hình” mà tuổi trước học đường chiếm 75 - 80% số VP không điển hình ở trẻ đến 10 tuổi. Khái niệm này là tiền đề cho sự phát hiện các thể không điển hình ở mọi bệnh. Trẻ nhỏ do hệ miễn dịch chưa hoàn thiện, còn yếu, chưa kể nhiều trẻ miễn dịch yếu hơn so với lứa tuổi, phản ứng với nhiễm trùng yếu ớt, không biểu hiện triệu chứng lâm sàng. Khi các cơ quan tổn thương quá nặng mới biểu hiện chút ít đã tử vong, chỉ có giải phẫu tử thi, làm xét nghiệm mô mới định danh được bệnh.
Với trẻ đến 5 tuổi phải nói đến hội chứng đột tử ở trẻ nhỏ (sudden infant death syndrome - SIDS) khi ngủ, thường xảy ra ở trẻ đến 1 tuổi, nhiều nhất là 2 - 6 tháng, trai nhiều hơn gái, dù trước đó bé hoàn toàn khỏe mạnh và giám định pháp y không phát hiện được một bất thường nào. Người ta tập hợp những nguy cơ cao như: Trẻ nằm sấp hoặc nghiêng; mặt giường ngủ quá mềm; nhiệt độ phòng và mặc quá ấm; phơi nhiễm khói thuốc lá; sinh non và nhẹ cân; không bú mẹ; cha, mẹ hút thuốc, hút thụ động, uống rượu, lạm dụng thuốc giảm đau, căng thẳng do stress khi mang thai, cho con bú; sinh con ở tuổi vị thành niên; dinh dưỡng thai kỳ không đầy đủ. Mỹ thống kê có 74%/8.200 trẻ dưới 3 tháng tử vong khi ngủ với người lớn, được cho là thiếu oxy? Những phát hiện gần đây về bất thường các tế bào thần kinh có chức năng kiểm soát nhịp thở, nhịp tim, áp lực máu, nhiệt độ cơ thể, đột biến gene và tác động xấu của môi trường chưa thể cắt nghĩa đầy đủ được SIDS. Các nghiên cứu quốc tế cũng bác bỏ vacxin gây ra SIDS.
Cần hết sức lưu tâm để tránh những rủi do chết người cho trẻ và khi đau xót cũng xin đừng nghi ngờ thái quá, kiểu “Xin hãy giúp con gái tôi đòi lại sự công bằng”!
