Hàng Đậu năm trong tốp 36 phố phường cổ nhưng là phố lên cầu Long Biên nên đã hiện đại nhiều hơn trong tranh. Nhưng câu chuyện hôm nay làm tôi nhớ đến ông Phái với dáng gầy, đội mũ phớt mềm rũ xuống, thường cắp cặp vẽ đi qua cửa Tòa soạn Báo Lao Động 51 Hàng Bồ. Đứng ở cửa Lao Động, nhìn về phía trái cách hơn trăm mét là nhà ông Phái. Thực tình đó chỉ là một căn phòng khoảng 15-16m2, dưới là gia đình ở, ông ở trên gác xép nhỏ xíu, “xưởng” vẽ cũng ở đấy. Tôi không dám tự hào mình là người đến ngồi với ông nhiều nhất. Chữ “ngồi” của dân Hà Nội có nghĩa riêng: Ngồi với nhau là uống với nhau. Người Việt không quen uống đứng như Tây.
Dù nghèo đến đâu tôi cũng có một cái chai dẹt như bao thuốc lá bỏ túi áo ngực, đến ông Phái (hay ông Văn Cao và các ông lớn khác) đều bỏ tiền túi mua rượu mời các ông. Thấy tôi leo thang lên xép, đưa chai cho ông, ông chẳng tỏ vui buồn. Rót ra 2 chén nhỏ, tôi trịnh trọng: Em mời bác, em ăn phở sáng, uống rồi! (bốc phét thế). Ông Phái lặng lẽ uống, xong bảo: Mày định vẽ gì cứ nói ra mồm, tao không đọc bản thảo rồi minh họa đâu.
Tôi nói qua loa cho ông nghe cốt của cái truyện ngắn. Ông pha ấm trà uống một chén hạt mít rồi vơ một mảnh giấy, nhoáng cái đã xong cái minh họa. Ký chữ Phái vào góc tranh, ông bảo: Chờ nó khô mấy phút rồi mang về.
Kỷ niệm 50 năm báo Lao Động, tôi đến đưa giấy mời. Ông Phái chẳng nói chẳng rằng, lấy một bức tranh to đã đóng khung, vẽ cảnh kéo vó ở Đà Nẵng: Tao không thích hội hè, gửi tặng báo cái tranh. Mang tranh về tôi ngắm mãi. Có “Phố Phái”, nay lại có “Phái biển”, đẹp và lạ lắm.
Mải lo lễ Kỷ niệm không hiểu ai đó cuỗm mất bức tranh. Tôi chết cay chết đắng vì các mẩu giấy vẽ tranh ngẫu hứng của ông, kể cả vỏ bao thuốc lá để ngăn kéo bàn tôi cũng bị tên trộm “Văn hóa cáo” vét sạch. Bây giờ tôi cũng già lọm khọm như ông Phái ngày xưa, và vẫn ngồi vào bàn như ông, nhưng chỉ để sinh tồn thôi. Có một điều cần nói thêm, hiện nay nước ta cũng có loại hình tranh chép như thế giới. Chép thôi, không phải sáng tác, có thế nên ở rất nhiều quán xá có tranh chép phố Phái. Chép thì không sao, còn vẽ như ông Phái tôi nghĩ chẳng bao giờ có nữa...
