Các nhà khoa học cảnh báo, hệ thống dòng hải lưu quan trọng có thể sụp đổ trong vòng vài thập kỷ nếu thế giới tiếp tục thải ra khí ô nhiễm làm nóng hành tinh - sự kiện sẽ là thảm họa đối với thời tiết toàn cầu và ảnh hưởng đến mọi người trên Trái đất.
Nghiên cứu mới đăng trên tạp chí Nature ngày 25.7 phát hiện ra rằng Dòng đối lưu Kinh tuyến Đại Tây Dương (AMOC) có thể sụp đổ vào khoảng giữa thế kỷ này, hoặc thậm chí sớm nhất là vào năm 2025.
Các nhà khoa học không tham gia vào nghiên cứu nói với CNN, thời điểm sụp đổ chính xác của AMOC không chắc chắn, nhưng những kết quả này rất đáng báo động và là bằng chứng mới cho thấy thời điểm sụp đổ có thể xảy ra sớm hơn so với suy nghĩ trước đây.
AMOC là một phần của hệ thống các dòng hải lưu lớn được gọi là hải lưu Gulf Stream, hoạt động giống như một băng chuyền toàn cầu khổng lồ. AMOC vận chuyển nước ấm từ vùng nhiệt đới về phía Bắc Đại Tây Dương, nơi nước nguội đi, trở nên mặn hơn và chìm sâu vào đại dương, trước khi lan xuống phía nam.
AMOC đóng vai trò quan trọng trong hệ thống khí hậu, giúp điều chỉnh các kiểu thời tiết toàn cầu. AMOC nếu sụp đổ sẽ có những tác động to lớn, bao gồm mùa đông khắc nghiệt hơn nhiều và mực nước biển dâng cao ảnh hưởng đến các khu vực của châu Âu và Mỹ, cũng như sự thay đổi của gió mùa ở vùng nhiệt đới.
Trong nhiều năm, các nhà khoa học đã cảnh báo về sự bất ổn định của AMOC khi khủng hoảng khí hậu gia tăng, đe dọa làm đảo lộn sự cân bằng nhiệt độ và độ mặn vốn phụ thuộc vào cường độ của các dòng hải lưu này.
Khi các đại dương nóng lên và băng tan, nhiều nước ngọt chảy vào đại dương hơn và làm giảm mật độ nước, khiến nước ít có khả năng chìm hơn. Khi nước trở nên quá ngọt, quá ấm hoặc cả hai, AMOC sẽ dừng lại.
Hiện tượng này đã xảy ra trước đây. Hơn 12.000 năm trước, sự tan chảy sông băng nhanh chóng đã khiến AMOC ngừng hoạt động, dẫn đến sự dao động nhiệt độ lớn ở Bắc bán cầu từ 10 đến 15 độ C trong vòng một thập kỷ.
Peter de Menocal - Chủ tịch Viện Hải dương học Woods Hole, người không tham gia nghiên cứu - cho biết việc ngừng AMOC hoạt động sẽ ảnh hưởng đến mọi người trên hành tinh - điều đó rất lớn và quan trọng.
Một báo cáo năm 2019 của Ủy ban liên chính phủ về biến đổi khí hậu của Liên Hợp Quốc dự đoán, AMOC sẽ suy yếu trong thế kỷ này, nhưng khó có thể sụp đổ hoàn toàn trước năm 2100.
Tuy nhiên, nghiên cứu mới đăng trên Nature đi đến một kết luận đáng báo động hơn nhiều.
Peter Ditlevsen, giáo sư vật lý khí hậu tại Đại học Copenhagen và là một trong những tác giả của báo cáo cho biết: “Chúng tôi cần quay ngược thời gian. Các nhà khoa học đã phân tích nhiệt độ mặt nước biển Bắc Đại Tây Dương ở khu vực phía nam Greenland trong khoảng thời gian 150 năm từ 1870 đến 2020".
Giáo sư Ditlevsen nói, phần này của đại dương được làm ấm bởi nước được AMOC vận chuyển về phía bắc từ vùng nhiệt đới, “vì vậy nếu nó nguội đi, đó là do AMOC đang yếu đi”.
Sau đó, các tác giả đã loại trừ tác động của sự nóng lên toàn cầu do con người gây ra đối với nhiệt độ nước để hiểu các dòng hải lưu đang thay đổi như thế nào.
Họ đã tìm thấy những tín hiệu cảnh báo sớm về những thay đổi quan trọng trong AMOC, khiến họ dự đoán “với độ tin cậy cao” rằng dòng đối lưu này có thể sụp đổ sớm nhất là vào năm 2025 và không muộn hơn năm 2095. Điểm sụp đổ có khả năng cao nhất là vào khoảng giữa năm 2039 và 2070.
“Điều đó thực sự đáng sợ. Đây không phải là điều có thể dễ dàng đưa lên mặt báo. Chúng tôi rất tự tin đây là một kết quả chắc chắn” - Giáo sư Ditlevsen nói.
Trong khi đó ông de Menocal cho biết kết quả nghiên cứu “vừa đáng ngạc nhiên vừa đáng báo động”, nhất là dự đoán về thời điểm sụp đổ vào khoảng năm 2050.
Báo cáo kêu gọi đo lường nhanh và hiệu quả nhằm cắt giảm phát thải carbon xuống mức 0, giảm nhiệt độ toàn cầu và làm chậm quá trình tan chảy ở Bắc Cực.
“Điểm mấu chốt của nghiên cứu là chúng ta không có nhiều thời gian để làm điều này. Và như vậy nguy cơ ngày càng cao hơn” - ông de Menocal nói.
