Hành trình trở thành nghệ nhân tạc tượng
Bố mất khi mới lên 1 tuổi nên từ nhỏ, nghệ nhân Y Thái Êban, ở xã Ea Tu, thành phố Buôn Ma Thuột đã thường xuyên đi theo người lớn tuổi để xem tạc tượng gỗ, phục vụ cho văn hóa dân tộc.
Đứng từ xa quan sát, nghệ nhân Y Thái đã nhìn thấy được linh hồn và những câu chuyện trong mỗi bức tượng gỗ. Khi lĩnh hội được các kiến thức, nghệ nhân Y Thái muốn tự tay thổi hồn những câu chuyện của bản thân và cộng đồng vào tượng gỗ.
Hành trình tự tay tạc tượng của nghệ nhân Y Thái bắt đầu năm anh lên 9 tuổi. Thời điểm này, nghệ nhân Y Thái tự tìm gỗ mang về mày mò đục, đẽo. Tuy nhiên, thành công không đến dễ dàng với cậu bé người Ê Đê này.
Những ngày đầu cầm dùi, đục, nghệ nhân Y Thái không sao điều khiển được đôi bàn tay lóng ngóng của mình theo ý muốn. Đã có nhiều khúc gỗ bị hư hỏng, buộc phải vứt bỏ. Không nản lòng với những thất bại, nghệ nhân Y Thái kiên trì học hỏi, quyết tâm tạo ra những tác phẩm của riêng mình.
Với niềm đam mê và nghị lực vô bờ bến, một ngày, nghệ nhân Y Thái đã thực hiện được những bức tượng gỗ như mong muốn. Hiện nay, chỉ cần vài ngày, nghệ nhân Y Thái đã có thể biến những khúc gỗ vô tri, vô giác trở thành những bức tượng sống động, biết nói lên những câu chuyện ly kỳ.
Theo nghệ nhân Y Thái, điều quan trọng nhất của một bức tượng không phải là sự chuẩn xác của kích thước mà chính là ý nghĩa, sự gửi gắm của con người vào trong đó.
Một bức tượng được đánh giá cao thì không chỉ đẹp, mà biểu đạt trên khuôn mặt tượng phải chứa đựng cảm xúc và sự chân thật; khi nhìn vào, người xem ngầm hiểu được thông điệp mà bức tượng mang lại.
Năm 2017, nghệ nhân Y Thái đã dành giải nhì với tác phẩm bức tượng thầy cúng cầm con gà tại Hội thi tạc tượng gỗ dân gian các dân tộc Tây Nguyên diễn ra tại Đắk Lắk. Bức tượng này thể hiện nghi lễ cúng sức khỏe cho một gia đình người Ê Đê.
Ngoài cuộc thi này, nghệ nhân Y Thái còn tham gia nhiều cuộc thi tạc tượng khác và đều đạt giải cao, để lại nhiều dấu ấn trong lòng khán giả.
Biến những khúc gỗ vô tri, vô giác thành vật biết... "nói"
10 năm qua, nghệ nhân Y Thái đã tạc hàng trăm bức tượng với nhiều câu chuyện khác nhau về đời sống văn hóa, sinh hoạt của cộng đồng người Ê Đê.
Chẳng hạn như bức tượng bà con đồng bào Ê Đê đi thăm nương rẫy. Ở bức tượng này, nghệ nhân Y Thái đã tạc người đàn ông vác xà gạc, người phụ nữ thì địu con mang theo gùi cơm, nước uống cùng song hành.
Tương tự, lễ cúng bến nước của người Ê Đê được nghệ nhân Y Thái diễn đạt qua bức tượng người đàn ông cầm khiên đi trước để bảo vệ thầy cúng. Còn người phụ nữ bưng nia đựng đồ cúng đi ở giữa...
“Nói đến văn hóa của người Ê Đê thì không thể không có bến nước. Cứ vào tháng 4 hàng năm, người dân trong buôn làng lại làm heo, gà để cúng bến nước cầu cho mưa thuận gió hòa, mong mọi người trong buôn đều được khỏe mạnh, mùa màng bội thu” – nghệ nhân Y Thái phân tích.
Hiện nay, chỉ cần nghe qua một câu chuyện, nghệ nhân Y Thái có thể tạc tượng để kể về câu chuyện đó. Một lần nghệ nhân Y Thái được tiếp xúc với Vua săn voi voi Ama Kông và được nghe kể về những lần cưỡi voi đi tiếp tế, phục vụ cách mạng. Ngay sau khi về nhà, nghệ nhân Y Thái đã bắt tay tạc bức tượng Vua Ama Kông cưỡi voi với tâm thế hiên ngang, dũng mãnh.
Ngưỡng mộ trước tài năng tạc tượng của nghệ nhân Y Thái, nhiều cá nhân, tổ chức, các điểm du lịch đã mời, đặt hàng ông tạc tượng để trưng bày, phục vụ du lịch.
Không chỉ vậy, nhiều người còn tìm đến nhà nghệ nhân Y Thái để xin học tạc tượng. Dù bận trăm công, nghìn việc nhưng nghệ nhân Y Thái luôn vui vẻ, chỉ dạy tận tình cho những ai muốn học nghề. Thậm chí, nghệ nhân Y Thái còn hỗ trợ thêm kinh phí cho người tạc tượng có thể yên tâm vừa học, vừa làm.
"Điều tôi cảm thấy vui nhất là truyền được cảm hứng, nghề nghiệp cho thế hệ trẻ. Mai này mình lớn tuổi, già yếu thì cũng có thể yên tâm về thế hệ nối tiếp sẽ gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc không bị mai một” - nghệ nhân Y Thái tâm sự.
Ông Bùi Văn Hượng, cán bộ Văn hóa xã hội xã Ea Tu cho biết, trên địa bàn xã Ea Tu chỉ có duy nhất nghệ nhân Y Thái còn giữ được nghề tạc tượng. Nghệ nhân Y Thái không chỉ gìn giữ văn hóa dân tộc mà còn giới thiệu sản phẩm, phục vụ cho công tác phát triển du lịch.
