Đến thăm những ngôi nhà của người Tày vào chiều cuối năm, sẽ không khỏi ngạc nhiên bởi những ngôi nhà nơi đây đều được dán giấy đỏ mới ở nhiều nơi trong nhà.
Người Tày quan niệm, giấy đỏ là vật thể hiện điềm may mắn, tượng trưng cho một năm mới tốt lành, nhiều tài lộc sức khỏe, niềm vui trong cuộc sống, mùa màng bội thu; cây trồng không bị chim, thú, sâu bọ phá hoại.
Người Tày dán giấy đỏ để cảm ơn và mời các vật dụng ăn Tết cùng gia chủ. Đồng thời, mong muốn có nhiều may mắn, năng suất lao động cao hơn nữa trong năm mới. Do vậy, toàn bộ ngôi nhà bỗng trở nên rực rỡ, tràn đầy sinh khí để đón chào năm mới.
Người Tày quan niệm, mọi vật đều có linh hồn và thế giới có 3 tầng (thiên đường, trần gian và cõi âm).
Sau một năm lao động, sản xuất thì trong ngày Tết con người được nghỉ ngơi vui chơi Tết, các dụng cụ cũng cần được nghỉ ngơi. Có như vậy, năm mới sẽ làm việc tốt hơn, mùa màng bội thu.
Bà Lèo Thị Lường – Thôn Đồng Cậm, xã Hoành Mô, huyện Bình Liêu - chia sẻ: “Trong ngày cuối của năm cũ, người Tày thức dậy thật sớm lên rừng chặt cây nứa hoặc tre, trúc để quét mạng nhện. Sau đó, họ sẽ dọn dẹp sạch sẽ nhà cửa và các vật dụng trong nhà, tỉa chân hương, với ước nguyện năm mới gặp nhiều niềm vui, may mắn, an khang - thịnh vượng”.
Một phong tục rất quan trọng đối người Tày Bình Liêu là sắp đặt bàn thờ gia tiên với mâm ngũ quả và bánh chưng. Riêng với bánh chưng, vào ngày 25 đến 28 tháng chạp, các gia đình người Tày thường đã dành thời gian để gói bánh chưng. Ngoài bánh chưng dài (bánh Tét của người kinh), người Tày còn gói thêm “bánh chưng bố”, “bánh chưng mẹ”.
Nghệ nhân ưu tú Lương Thiêm Phú, thôn Chang Nà, thị trấn Bình Liêu - cho biết: “Bánh chưng bố” có hình tròn, “bánh chưng mẹ” có hình dài, kích cỡ của hai loại bánh chưng này thường lớn hơn những chiếc bánh chưng bình thường. Người Tày quan niệm, mỗi bát gạo tượng trưng cho 1 tháng trong năm, do đó khi gói “bánh chưng bố”, “bánh chưng mẹ” họ sẽ cho 12 bát gạo, tuy nhiên đây chỉ mang tính tượng trưng. Nhân bánh thường là nhân cá và trứng gà. Cá ở đây thường là loại cá suối có vẩy trắng. Người Tày quan niệm, cá là biểu tượng cho nguồn nước và sự no đủ, thịnh vượng. Trứng gà tượng trưng cho sự sinh sôi, nảy nở.”
Bánh chưng khi được gói xong sẽ được cho vào nồi luộc từ 12 đến 18 giờ. Bánh chín vớt ra rửa qua nước sạch và để khô. Chiều cuối năm, chủ nhà sẽ đặt “bánh chưng bố”, “bánh chưng mẹ” lên bàn thờ để cúng tổ tiên.
Hiện nay, dù cuộc sống có nhiều thay đổi song người Tày ở Bình Liêu vẫn giữ nhiều phong tục riêng, độc đáo của dân tộc mình vào chiều cuối năm. Đó không chỉ là mong ước cho một năm mới thuận lợi, may mắn mà còn là niềm tự hào về vốn văn hóa giàu bản sắc được kế thừa, gìn giữ, nâng niu qua nhiều thế hệ.
