Đây là Hội thảo được đặt nhiều kỳ vọng, trong đó có kỳ vọng về phát triển văn hóa cho lực lượng lao động. Một trong những vấn đề cần lưu tâm là làm sao khơi dậy được văn hóa đọc cho công nhân, người lao động và làm sao để khơi dòng sáng tác văn học cho công nhân.
Nhìn lại lịch sử, bằng sự xuất hiện và được trao giải Nhất của Hội Văn nghệ Việt Nam năm 1951 tặng cho tiểu thuyết Vùng mỏ của người cán bộ Công đoàn - nhà văn Võ Huy Tâm, dòng Văn học Công nhân chính thức hiện diện và từng bước phát triển ngày càng mạnh mẽ trong Văn học Việt Nam.
Tiểu thuyết viết về thân phận khốn khổ của những người thợ mỏ dưới sự áp bức bóc lột của chủ mỏ Pháp, và cuộc đoàn kết đấu tranh quyết liệt của họ đã là sự mở đầu, sự gợi ý cho những cây bút trẻ khi miền Bắc bước vào xây dựng các vùng công nghiệp lớn là Quảng Ninh, Hải Phòng, Hà Nội, sau này thêm công trường xây dựng khu Gang thép Thái Nguyên, thủy điện Hòa Bình trên sông Đà.
Từ tiểu thuyết Vùng mỏ và các tác phẩm như Những người thợ mỏ (tiểu thuyết), Chiếc cán búa của Võ Huy Tâm (khi hòa bình lập lại ở miền Bắc sau Hiệp định 1954, ông trở lại vùng mỏ để sống và viết), đã kích thích, lôi cuốn các cây bút trẻ viết về xây dựng công nghiệp, về đời sống công nhân, từ đó hàng loạt cây bút trẻ tài năng xuất hiện và khẳng định trên Văn đàn.
Đó là Lý Biên Cương, Sĩ Hồng, Tô Ngọc Hiến, Nguyễn Sơn Hà, Nguyễn Đức Huệ, Hoàng Văn Lương, Võ Khắc Nghiêm, Nam Ninh… (viết văn); Trần Nhuận Minh, Đào Ngọc Vĩnh, Yên Đức, Mai Phương… (làm thơ) ở vùng mỏ Quảng Ninh. Là Nguyễn Quang Thân, Trần Tự, Vũ Hữu Ái, Chu Văn Mười… (văn); Trịnh Hoài Giang, Thi Hoàng, Nguyễn Tùng Linh, Thanh Tùng… (thơ) ở khu công nghiệp Hải Phòng. Là Nhật Tuấn, Nguyễn Mạnh Tuấn, Trần Dũng, Đỗ Bảo Châu, Lưu Nghiệp Quỳnh, Đoàn Trúc Quỳnh, Trần Hoàng Bách (văn xuôi); các nhà thơ Lưu Quang Vũ, Bằng Việt, Vân Long, Chử Văn Long, sau bổ sung thêm Anh Chi, Vương Tâm, Quang Khải, Trần Chinh Vũ, Phạm Ngọc Chiểu, Tạ Duy Anh, Vũ Hữu Sự, Dương Kiều Minh, Nguyễn Lương Ngọc, Giáng Vân, Lê Thanh Xuân, Hà Trung Nghĩa, Quách Ngọc Thiên, Đinh Đăng Lượng, Nguyễn Thị Mai, Thanh Ứng, Đào Khang Hải, Nguyễn Hoàng Sơn, Nguyễn Khắc Kình…
Tuy nhiên, hiện nay, dòng chảy văn học này đang đứng trước nguy cơ cạn kiệt với sự thiếu vắng những nhà văn, những tác phẩm gây tiếng vang về người lao động.
Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều - Chủ tịch Hội nhà văn cho rằng, nói về số phận người công nhân ngày nay, có thể họ có lương cao hơn, đi xe máy chứ không đi xe đạp như trước kia, nhưng sự đảm bảo cho cuộc sống thì thật mỏng manh, lo cho cuộc sống ngày hôm nay đã khó nên lại càng không thể nói đến việc hy vọng vào một ngày mai sung túc hơn, tươi sáng hơn.
Các nhà văn cũng cùng có trách nhiệm bênh vực quyền lợi cho người lao động. Các nhà văn cần có nhiều cách để tiếp cận thực tế cuộc sống, gần gũi với công nhân...
Nhà văn trẻ Vũ Thị Huyền Trang (Hội Văn nghệ Phú Thọ) chia sẻ: “Thực trạng đời sống văn học còn quá ít tác phẩm viết về đề tài công nhân - Công đoàn. Nhìn ngay vào lực lượng sáng tác trẻ cũng thấy, dường như họ bị thu hút bởi nhiều đề tài khác.
Người công nhân nếu có xuất hiện trong tác phẩm của họ cũng được khai thác theo khía cạnh hôn nhân gia đình, tình yêu đôi lứa… chứ ít tác phẩm khai thác trực diện vào ngành nghề, tâm tư, ước mơ, khát vọng của công nhân lao động. Càng ít đề tài viết về những đóng góp của cán bộ Công đoàn”.
Chính vì thế người cầm bút hôm nay mong mỏi Hội thảo “Thể chế, chính sách và nguồn lực cho phát triển văn hóa” có thêm giải pháp để văn học công nhân được tiếp thêm sức mạnh về tinh thần, vật chất - để người lao động có thêm sự hưởng thụ văn hóa theo đúng tinh thần các nghị quyết của Đảng.
Cuộc thi sáng tác văn học về đề tài công nhân, Công đoàn (do Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam chủ trì, Báo Lao Động phối hợp với Hội Nhà văn Việt Nam trực tiếp tổ chức thực hiện) tiếp tục mời các cây viết chuyên và không chuyên trong cả nước tham gia. Xem Thể lệ cuộc thi TẠI ĐÂY.
