Sông Dương Đông có tổng chiều dài khoảng 21,6km chảy vắt ngang đảo Phú Quốc theo hướng Tây Bắc - Đông Nam, bắt nguồn từ suối Đá Bạc trên dãy núi Hàm Ninh và đổ ra biển tại Dinh Cậu (phường Dương Đông, TP.Phú Quốc). Hợp lưu vào sông Dương Đông còn có hàng chục nhánh phụ như rạch Ông Trì, Cầu Lớn, Suối Đá, Suối Tiên… các nhánh này có tổng chiều dài hơn 63km.
Lưu vực sông Dương Đông chảy qua phường Dương Đông, là trung tâm Thành phố Phú Quốc và cũng là vùng trọng điểm phát triển về kinh tế, xã hội, văn hóa, chính trị của thành phố, nơi tập trung tiếp đón hàng trăm nghìn lượt du khách đến tham quan, nghỉ dưỡng. Do đó, các dịch vụ giải trí, ăn uống, nhà hàng nơi đây khá phát triển.
Theo thống kê chưa đầy đủ, hiện ven sông Dương Đông có khoảng 10.000 hộ dân sinh sống, hơn 300 cơ sở sản xuất, kinh doanh (trong đó có 47 nhà thùng nước mắm), hơn 3.000 tàu đánh cá thường xuyên neo đậu. Chợ phường Dương Đông và khu Chợ đêm ẩm thực Dương Đông cũng tọa lạc 2 bên bờ sông. Đây là những tác nhân chính gây ô nhiễm cho dòng sông này.
Ngày 27.11, UBND tỉnh Kiên Giang, UBND TP.Phú Quốc và Trường Đại học Bách Khoa TPHCM đã phối hợp tổ chức hội thảo đánh giá hiện trạng và đề xuất giải pháp cải thiện môi trường sông Dương Đông. Đây là một trong những bước chuẩn bị của chương trình tổng thể quản lý tổng hợp lưu vực sông Dương Đông giai đoạn đến năm 2025, tầm nhìn 2030 do UBND tỉnh Kiên Giang thực hiện bắt đầu từ năm 2019.
Ông Đoàn Hữu Thắng - Phó Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường (TNMT) tỉnh Kiên Giang - cho biết, lưu vực sông Dương Đông có vai trò quan trọng trong sự phát triển kinh tế - xã hội của thành phố. Là nguồn dự trữ, không những cung cấp nước chính cho sinh hoạt mà còn cho cả hoạt động sản xuất (công nghiệp, nông nghiệp, lâm nghiệp, nuôi trồng thủy hải sản...).
Ngoài ra, một số công trình nghiên cứu cho thấy, lưu vực sông Dương Đông có tính đa dạng sinh học cao, số lượng loài động, thực vật phong phú, trong đó có nhiều loài có ý nghĩa kinh tế và bảo tồn cao, góp phần vào việc phát triển kinh tế, nâng cao đời sống cộng đồng, đặc biệt là trong hoạt động du lịch sinh thái.
Hiện nay, qua nhiều lần khảo sát của cơ quan chức năng, thì chất lượng nước sông Dương Đông chỉ còn tương đối sạch ở gần thượng nguồn. Càng về phía biển, nước sông càng ô nhiễm, nhiều đoạn chỉ có thể dùng để tưới cây… Dòng sông bị nhiễm nhiều loại chất thải độc hại, trong đó có dầu nhớt và chất thải nhựa…
Để hồi sinh dòng sông, theo chương trình của UBND tỉnh Kiên Giang, phải cần ít nhất là 10 năm với nguồn kinh phí khá lớn. Trong đó, riêng việc xây dựng cống thoát nước, trạm thu gom xử lý nước thải đã tốn hơn 1.000 tỉ đồng với thời gian dự kiến khoảng 2 năm đầu.
Bên cạnh đó, còn phải thực hiện đồng bộ các giải pháp phi công trình như cải tạo, chỉnh trang 2 bên bờ sông, di dời dân cư, các cơ sở sản xuất ra xa lưu vực sông… Nếu các bước chuẩn bị diễn ra theo đúng dự định, thì dự án cải thiện môi trường sông Dương Đông có thể bắt đầu triển khai từ năm 2023.
