Sau 75 năm cuộc chiến khốc liệt trên dòng sông Lô, ký ức về một thời kháng chiến hào hùng vẫn vẹn nguyên trong tiềm thức của người dân Bình Ca.
Dưới chân Đài tượng niệm chiến thắng Bình Ca là ngôi nhà nhỏ với đầy ắp kỷ niệm của bà Nguyễn Thị Đông (thôn Bình Ca, xã Vĩnh Lợi).
Ở cái tuổi gần 80, bà Đông đã dành gần nửa đời người để gắn bó với nơi đây. Đối với bà, chiến thắng tại Bình Ca là những ký ức hào hùng qua lời kể của thế hệ đi trước.
Vào Thu đông 1947, khi đó thực dân Pháp bắt đầu mở cuộc tấn công quy mô lớn lên Việt Bắc nhằm tiêu diệt cơ quan đầu não kháng chiến. Để đối phó với âm mưu của địch, Bộ Tổng chỉ huy đã chủ trương "Kiên quyết bảo vệ cửa ngõ phía Tây của Việt Bắc - cũng là An toàn khu".
Nằm ở địa thế chiến lược, bến Bình Ca được lựa chọn là một trong những vị trí tác chiến quan trọng. Với địa thế hiểm trở, dễ phòng thủ và rút lui, bến Bình Ca là chỗ dựa vững chắc để quân ta tấn công theo kiểu du kích. Trong Chỉ thị của Đại tướng Võ Nguyên Giáp từng viết "Tiểu đoàn sống chết với con đường Bình Ca - Thái Nguyên”.
Ngày 12.10.1947, thực dân Pháp bắt đầu cho máy bay do thám dọc bờ sông Lô. Đến chiều, các tàu chiến của địch xuất hiện với âm mưu tạo thế gọng kìm ở phía Tây.
Với quyết tâm bảo vệ bằng được An toàn khu, tiểu đoàn 42 đã chiến đấu anh dũng trước quân địch. Dù có ít kinh nghiệm đối phó với tàu chiến, thế nhưng các chiến sĩ tiểu đoàn 42 đã bắn hạ 1 tàu LCVP.
Ngày 13.10.1947, quân địch tiếp tục tấn công dọc mạn sông Lô. Khi địch đi lọt vào trận địa, quân ta bất ngờ tấn công tiêu diệt trực tiếp 20 tên địch. Số còn lại bỏ xuống tàu tháo chạy.
Qua 2 trận đánh, thực dân Pháp thất bại trong việc tiến gần An toàn khu. Chiến thắng Bình Ca đã cổ vũ mạnh mẽ tinh thần, mở đầu cho một loạt trận thắng sau này trên mặt trận sông Lô.
Là số ít những người được chứng kiến Bình Ca đi ra từ chiến tranh, bà Đông hiểu hơn ai hết giá trị của hoà bình. Theo bà, sự khốc liệt của chiến tranh càng tôi rèn thêm cho ý chí của con người Bình Ca.
Mới đây, khi địa phương nâng cấp Đài tượng niệm, bà Đông đã sẵn sàng hiến cả quả đồi đất hương hoả để mở rộng. Bà bảo sẽ dành cả quãng đời còn lại để gắn bó, trông nom khu di tích Bình Ca.
"Một thời ông cha ta đã đổ xương máu để bảo vệ bờ cõi, đất nước. Giờ đây, việc hiến đất hay trông nom khu tưởng niệm là để đền đáp những công ơn to lớn đó. Sống gần nửa đời người cạnh bến Bình Ca rồi, sau này nếu có nằm lại vẫn mong được nằm ở đây" - bà Đông tâm sự với nụ cười luôn thường trực.
Có cùng niềm tự hào khi nhắc về chiến thắng Bình Ca như bà Đông là Nhà văn Phù Ninh (tên thật là Nguyễn Văn Mạch). Ông đã sống và dành cả cuộc đời để nghiên cứu về lịch sử Tuyên Quang.
Theo Nhà văn Phù Ninh, chiến thắng Bình Ca có ý nghĩa vô cùng đặc biệt trong cả chiến dịch Thu Đông 1947. Trận chiến tại bến Bình Ca là lần đầu tiên quân ta bắn hạ được tàu chiến địch.
Trước trận chiến đó, quân ta đã đánh một số trận ở đường sông nhưng không hiệu quả. Thời điểm quân địch tiến đến Sơn Dương, Bình Ca được xem là chốt chặn gần như cuối cùng để bảo vệ An toàn khu.
"Chiến thắng bến Bình Ca làm dập tắt âm mưu tạo thế gọng kìm ở phía Tây của địch. Bảo vệ được căn cứ cách mạng và An toàn khu một cách tuyệt đối. Dù không tiêu diệt được số lượng lớn quân địch, thế nhưng ý nghĩa của chiến thắng Bình Ca đối với cuộc kháng chiến chống Pháp là rất lớn" - nhà văn Phù Ninh cho biết.
Riêng đối với riêng quân và dân Tuyên Quang, chiến thắng tại Bình Ca như động lực để người người dân nơi đây thêm vững tin vào kháng chiến. Đây là tiền đề cho những trận đánh lớn sau này trên mặt trận sông Lô.
Dù đã 75 năm kể từ trận chiến, thế nhưng chắc chắn thế hệ mai sau vẫn sẽ luôn nhớ những chiến tích hào hùng của ông cha.
