Lở núi ngay giữa ngày nắng
Khoảng 11 giờ ngày 17.11, trên tuyến QL40B, anh Hồ Văn Hiêng (ở xã Trà Don, huyện Nam Trà My, Quảng Nam) đi xe máy đến đoạn qua địa phận xã Trà Don bất ngờ bị đất đá từ trên đồi núi đổ ập xuống. Anh Hiêng kịp bỏ chạy nên chỉ bị thương ở tay, tuy nhiên xe máy thì bị vùi lấp. Đáng nói, theo ông Đinh Văn Vượng, Phó chủ tịch UBND xã Trà Don, vụ sạt lở đất xảy ra khi 2 ngày qua trên địa bàn đã tạnh mưa và thời điểm đó trờ đang nắng đẹp. Nghĩa là, lở núi bây giờ ở các huyện miền núi Quảng Nam không phải chờ đến mưa bão mà có thể xảy ra bất kỳ lúc nào, ở đâu. Và thay cho anh Hồ Văn Hiêng, thời điểm ấy cũng có thể là những phóng viên báo Lao Động. Bởi 11h ngày 17.11 là lúc chúng tôi đang trên đường di chuyển vào xã Trà Leng, nơi có vụ lở núi vùi lấp 22 người và 45 ngôi nhà trong ngày 28.10 để tác nghiệp. Và muốn vào Trà Leng, thường sẽ phải đi qua địa phận xã Trà Don theo QL40B. Tuy nhiên hôm đó, do có bảng cấm đường nên chúng tôi không đi qua Trà Don mà phải đi vòng qua đập thủy điện Sông Tranh 2.
Trà Don là vụ sạt lở núi mới nhất. Trước đó, từ thời điểm bão số 9 đổ bộ vào đất liền Quảng Nam ngày 28.10, trên địa bàn tỉnh này đã liên tục có hàng chục vụ lở núi lớn nhỏ xảy ra trên địa bàn ba huyện Phước Sơn và Nam - Bắc Trà My. Trong đó, có những vụ sạt lở trôi hàng chục ngôi nhà, vùi lấp hàng chục người dân vô tội ở xã Phước Lộc (huyện Phước Sơn) hay Trà Leng (huyện Nam Trà My), đến thời điểm này vẫn còn hàng chục thi thể bị vùi lấp chưa được tìm thấy gây chấn động cả nước. Đi dọc các tuyến đường ở các huyện Phước Sơn, Nam Bắc Trà My vào thời điểm này, cảm giác vừa đi vừa run bởi nhìn đâu chúng tôi cũng nhìn thấy cảnh sạt lở núi và nguy cơ của việc sạt lở núi. Ở Quảng Nam, chưa bao giờ cụ từ "sạt lở núi" lại trở thành những án tử treo lơ lưởng trên đầu người dân nhiều và khó lường như thời điểm này.
Cả tỉnh có gần 100 điểm sạt lở
Mới đây, chính quyền tỉnh Quảng Nam đưa ra cảnh báo "các đoàn cứu trợ hết sức chú ý" bởi trên địa bàn tỉnh này hiện có 93 vị trí thôn, bản, khu, cụm dân cư, điểm trường, trạm y tế… có nguy cơ cao xảy ra sạt lở đất, tập trung ở các huyện miền núi như Nam Trà My, Bắc Trà My, Phước Sơn, Nam Giang, Tây Giang… Trong đó nhiều nhất là huyện Bắc Trà My có 30 điểm nguy cơ sạt lở cao. Ngoài ra, còn 8 huyện miền núi khác là Nam Trà My, Phước Sơn, Nam Giang, Tây Giang, Đông Giang, Hiệp Đức, Nông Sơn và Tiên Phước đều có nhiều điểm có nguy cơ sạt lở.
Giải pháp trước mắt để đối phó với nguy cơ sạt lở, theo ông Thái Hoàng Vũ, Chủ tịch UBND huyện Bắc Trà My là "nghiêm cấm qua lại trên tuyến đường 40B cũng như một số tuyến đường tại địa phương. Khuyến cáo người đi làm từ thiện cố gắng sắp xếp thời gian hợp lý, đảm bảo an toàn". Còn theo ông Trần Duy Dũng - Chủ tịch UBND huyện Nam Trà My, biện pháp trước mắt thì có mưa là tiếp tục di dời người dân đến nơi an toàn. Nhưng về lâu về dài cần có sự vào cuộc của các chuyên gia đưa người dân đến những vùng tái định cư an toàn. Đối với đường thì phải đặt biển cảnh báo, trong tình trạng nguy hiểm có thể nghiêm cấm người dân đi qua lai. "Trong thời gian đến huyện sẽ mời các đoàn chuyên gia về khảo sát, đánh giá mức độ an toàn để sớm tái định cư cho người dân. Đảm bảo an toàn trong mùa mưa bão nhưng việc này sẽ xác định rất lâu do đó huyện dựng nhà tạm dựa vào ngành chức năng khảo sát và được người dân đồng tình" - ông Dũng nói.
Theo ông Hoàng Ngọc Tuấn, Viện trưởng Viện Khoa học Thủy lợi miền Trung và Tây Nguyên, đơn vị khảo sát và đưa ra cảnh cáo các điểm có nguy cơ sạt lở ở Quảng Nam thồ gian qua, về lâu dài, Quảng Nam cần xây dựng bản đồ cảnh báo nguy cơ sạt lở đất tới cấp huyện với tỉ lệ 1/5.000 và cấp xã tỉ lệ 1/1.000 -1/2.000 và phổ biến tới chính quyền cấp xã, thôn, người dân. Tập huấn, hướng dẫn cho người dân về kỹ năng phòng chống thiên tai nói chung và sạt lở đất nói riêng. Rà sát quy hoạch, bố trí lại dân cư, cơ sở hạ tầng cũng như xây dựng hệ thống cảnh báo tại các nơi có nguy cơ cao. Cuồi cùng, chính quyền Quảng Nam cần rà soát và đưa ra đánh giá về tỉ lệ các loại rừng trồng, rừng tự nhiên cũng như phương thức khai thác hợp lý để nâng cao chất lượng thảm phủ rừng nhằm hạn chế tối đa các nguy cơ gia tăng lũ lụt, sạt lở đất và lũ quét.
Trên đường từ thị trấn Bắc Trà My vào xã Trà Ka, một trong những địa phương bị thiệt hại nặng nền nhất do lở núi ở huyện Bắc Trà My trong bão số 9 vừa qua, chúng tôi đi ngang qua một quả núi bị sạt lở, có hình hai trái tim nằm cạnh nhau rất đẹp và lạ. Nhiều người đi cùng chúng tôi bảo "núi sạt lở mà cũng biết thả tim yêu thương nhau" và mọi người tranh thủ dừng xe ghi lại hình ảnh này. Tuy nhiên bất ngờ là khoảng 4h đồng hồ sau khi chúng tôi quay trở ra, hình ảnh hai trái tim trên đỉnh núi đã biến mất và thay vào đó là một mảng đất lớn. Nghĩa là núi đang chuyển động ở trong lòng, nhanh đến mức chúng tôi có thể nhìn thấy và đong đếm được bằng thời gian. Trong khi các giải pháp mà các cấp chính quyền đang đưa ra để ứng phó, cái nhìn thấy nhanh nhất chỉ là những biển cảnh báo đặt trên đường đi!
