Cả làng chỉ còn hai người dệt chiếu thủ công
Ở làng chiếu Hới, trước đây, người dân thường dệt chiếu bằng tay. Để làm ra những chiếc chiếu thủ công, yêu cầu kĩ thuật dệt tay công phu hơn nhưng sản phẩm làm ra không được nhiều.
"Chúng tôi làm từ sáng, hai người chịu khó làm cả ngày, dệt luôn tay thay đổi nhau cũng chỉ dệt được 2 lá (tấm chiếu). Năng suất không được nhiều nên chẳng còn ai làm dệt thủ công như chúng tôi nữa" - bà Hà Thị Hương (50 tuổi - xã Tân Lễ, huyện Hưng Hà) kể.
Trải qua năm tháng, máy móc dần thay thế con người, vì vậy hiện trong làng Hới bây giờ còn duy nhất một nhà giữ được nghề dệt chiếu bằng tay là nhà bà Hương.
“Tôi gắn bó với nghề dệt chiếu đã gần 40 năm. Mặc dù, nhiều gia đình có máy móc công nghệ hỗ trợ nhưng cũng còn ít nhà vẫn làm nghề dệt chiếu. Dệt theo phương pháp thủ công thfi chỉ còn hai người chúng tôi. Những người còn gắn bó với nghề dệt chiếu hầu như là người lớn tuổi. Những người trẻ hầu như đi làm trong các công ty, xí nghiệp có thu nhập cao hơn nhiều", bà Hương nói.
Chưa có ý định nghỉ ngơi ở tuổi 79, mỗi ngày bà Nguyễn Thị Dy (xã Tân Lễ, huyện Hưng Hà), vẫn say mê với công việc dệt chiếu cói. Bà Dy cho biết: "Muốn dệt được chiếc chiếu thủ công thành phẩm, nhất định phải có hai người mới có thể làm được. Một người chao cói, một người dệt là hai công đoạn yêu cầu phối hợp nhịp nhàng, ăn ý nhất trong khi dệt. Cũng bởi vậy, tôi và chị Hương cũng đã gắn bó với nhau và theo nghề được mấy chục năm nay rồi."
Không tìm được người nối
Để có được một tấm chiếu cói thủ công chất lượng, trước tiên phải chọn cói đẹp, không bị sâu, đủ độ dài và các sợi đều nhau. Đồng thời, khi dệt đòi hỏi người thợ phải khéo léo, sao cho các đường bẻ mép, bắt biên gọn gàng và đều đặn “10 sợi như 1”.
Ngoài ra, công đoạn phơi chiếu cũng cần chọn thời điểm thích hợp. Theo bà Hương, phơi chiếu giữa trưa, nắng lớn là tốt nhất, kéo dài khoảng 2 giờ là đủ. Muốn tấm chiếu dẻo, bền thì lúc hong khô phải trở đều 2 bề mặt chiếu liên tục.
Hơn 50 năm dệt chiếu cói, dù hiện nay đã có nhiều loại máy hỗ trợ, giảm bớt một vài công đoạn khi sản xuất chiếu, nhưng bà Hương và bà Dy vẫn trung thành với nghề thủ công truyền thống.
"Dệt theo lối thủ công, tất cả đều được làm hoàn toàn bằng tay, số lượng ít nhưng lại làm vừa lòng những người mua khó tính và khách hàng quen thuộc" bà Dy cho hay.
Khéo léo bắt từng đường biên, bà Hương chia sẻ: “Ở làng tôi bây giờ, một máy với hai lao động có thể thao tác dệt được tới 50 - 60 chiếc chiếu/ngày. Nhưng do làm bằng máy nên cái nào cũng giống nhau, người thợ muốn chỉnh sửa khi gặp lỗi cũng khó. Chiếu dệt tay vừa đẹp lại rất bền. Vì thế, giá chiếu dệt thủ công dù đắt hơn loại chiếu dệt máy, với mức giá từ 1 triệu đồng/cặp trở lên, vẫn được nhiều người lựa chọn đặt mua".
“Tôi cũng thấy buồn bởi con cháu không có ai muốn nối nghề. Ở làng cũng chỉ còn tôi với cô Dy gắn bó với nghề. Dệt chiếu thủ công mà vắng đi một người là coi như nghỉ việc cả ngày. Bởi, có muốn thuê người khác cũng chả có ai làm mà thuê. Bây giờ, nghề dệt chiếu thủ công quê tôi như đi vào ngõ cụt vậy" - bà Hương bộc bạch.
Những năm gần đây, cùng với sự thay đổi của thị trường hàng hóa, các làng nghề thủ công phải đối mặt với không ít khó khăn. Người trẻ không mặn mà với nghề truyền thống, yếu tố “cha truyền con nối” dần mất đi. Làng nghề dệt chiếu Hới thủ công cũng dần “yếu ớt” trước cơn lốc của thị trường.
