Lũ bất thường, kinh hoàng
Trong các ngày từ 28 đến 31.8, trên địa bàn Thanh Hoá và một số địa bàn lân cận mưa lớn hình thành các trận lũ kinh hoàng. Đi liền với lũ là sạt lở đất, nước dâng cuốn trôi nhà cửa, tài sản, hoa màu và cả tính mạng con người. Thiệt hại nặng nề nhất là các huyện Mường Lát, Cẩm Thuỷ, Quan Sơn, Quan Hoá, Lang Chánh và một số địa phương ven bờ sông Mã.
Thống kê sơ bộ ở huyện Mường Lát, mưa lũ đã làm 5 người chết, 2 người mất tích, 3 người bị thương; gần 139 hộ bị sập nhà hoàn toàn, 313 hộ phải di dời; hơn 100 ha lúa rẫy bị cuốn trôi; hàng nghìn con gia súc, gia cầm bị trôi theo lũ; 25 đập thuỷ lợi bị hư hỏng nặng; 28 điểm trường và các phòng học, nhà bán trú bị đổ, hư hỏng nặng. Hơn 600 hộ dân với gần 2.500 nhân khẩu đã phải di dời đến nơi an toàn. Nhiều tuyến đường bị sạt lở, chia cắt. Ước thiệt hại trên 1.000 tỉ đồng.
Do các tuyến giao thông bị ách tắc nên hàng hoá trên huyện rất khan hiếm, gần cạn kiệt, đặc biệt là lương thực, muối, xăng dầu và các nhu yếu phẩm. Đến ngày 10.9, hơn 600 người của 65 hộ dân bản Poọng bị sập hoàn toàn nhà cửa vẫn phải ở trọ trong trụ sở các cơ quan của huyện.
Huyện Cẩm Thuỷ có 5 người chết, hơn 260 phòng học, nhà công vụ, nhà bán trú cho học sinh bị ngập nặng. Hàng trăm ngôi nhà ven sông Mã ở xã Cẩm Lương, Cẩm Phong, Cẩm Sơn và một số tổ dân phố ven sông của thị trấn Cẩm Thuỷ bị ngập lên tận nóc. Lũ rút, còn lại là đống bùn lầy. Cuộc sống người dân sau lũ bộn bề gian khó.
Đến 11.9, cả bản Poọng và nhiều bản làng khác như một bãi chiến trường. Không ai còn có thể nhận ra nơi đây từng là nơi tụ cư của gần 100 hộ của các dân tộc Thái, Mường, Tày… Xót xa, tang thương, bất lực, sợ hãi… là những cảm nhận của bất kỳ ai khi chứng kiến. Đến hôm nay, hàng nghìn người thiếu thốn đủ thứ. Xót xa nhất là không còn nhà ở.
Bài học gì sau lũ?
Ông Phạm Minh Chính - Uỷ viên Bộ Chính trị, Trưởng ban Tổ chức T.Ư khi lội bùn vào bản Poọng (xã Tam Chung, Mường Lát) thăm đồng bào đã nói ngay tại hiện trường, cần có bài toán căn cơ về nơi ở cho bà con, không phải chỉ lo chỗ ở tạm thời mà phải tính lâu dài.
Khảo sát nhiều ngày của Lao Động tại các huyện miền núi Thanh Hoá thấy rất rõ: Nhiều con đường mở ra, chặt chân núi dựng đứng nhưng không có giải pháp gia cố đủ bền. Nhiều nhà dân sống ven đường cũng chặt chân núi. Nhiều bản làng vẫn theo thói quen, sống dựa vào lưng núi. Và có một thực tế là dù địa bàn miền núi đồi, núi mênh mông nhưng tìm một chỗ làm nhà không hề dễ.
Cũng ngay tại bản Poọng, ông Trịnh Văn Chiến - Bí thư Tỉnh uỷ Thanh Hoá đã nói, nếu cần, vẫn phải hy sinh đất lúa để thực hiện các dự án nhà ở cho đồng bào đảm bảo an toàn trong nhiều năm.
Nước lũ lên nhanh ở các huyện gây thiệt hại nặng nề có phải chỉ do thiên tai? Nhiều người dân thẳng thắn cho rằng lũ lên nhanh là do thuỷ điện. Trên thượng nguồn sông Mã có tới 9 dự án thuỷ điện quy hoạch bậc thang với tổng công suất 704,6MW trong đó có những thuỷ điện lớn như Trung Sơn (260MW), Thành Sơn (30MW), Hồi Xuân (102MW), Bá Thước I (60MW), Bá Thước II (80MW), Cẩm Thủy I (28,6MW), Cẩm Thủy II (32MW)…
Nhiều người dân được hỏi đều không biết cụ thể quy chế về xả lũ thuỷ điện và cả các tín hiệu xả lũ. “Đang lũ lụt, lo chạy lấy thân hết hơi, làm sao mà lắng nghe, hiểu được bao nhiêu tiếng còi báo động xả lũ” - anh Hà Văn Thuần (Trung Sơn, Quan Hoá), nói. Công tác tuyên truyền, dự báo xả lũ ở Thanh Hoá thật sự còn rất hạn chế. Đừng để dân bị động, bất ngờ khi lũ dâng, đừng để thêm nhiều người chết oan vì lũ…
