Trước tiên, ông có thể chia sẻ về những tiêu chí, tính chất của Cuộc thi Khoa học kĩ thuật cấp quốc gia?
- Theo quy chế về giải thưởng quốc gia dành cho học sinh trung học thì tỉ lệ của giải nhất trong thông tư quy định là 5%, giải nhì 10%, giải ba 15%, giải tư là 20%.
Sau khi có kết quả, các giải nhất sẽ phải thi thuyết trình, trả lời các câu hỏi bằng tiếng Anh để chọn học sinh đi thi quốc tế. Phần học sinh trình bày bằng tiếng Việt vẫn được xếp giải, phần tuyển dự án đi thi quốc tế không chấm giải.
Các giám khảo được lựa chọn là các chuyên gia thuộc lĩnh vực phù hợp với lĩnh vực dự thi của học sinh, có trình độ từ tiến sĩ trở lên, trưởng ban phải có trình độ PGS trở lên.
Đối với dự án khoa học, các tiêu chí đánh giá mục đích của đề tài có rõ ràng không, có thể hiện sự đóng góp của dự án vào lĩnh vực nghiên cứu, vấn đề đặt ra có được kiểm chứng, kế hoạch và phương pháp nghiên cứu của học sinh, cách tính toán, sử dụng công cụ toán học để xử lý kết quả đó để rút ra kết luận của đề tài.
Đối với dự án kĩ thuật cần đánh giá việc xác định nhu cầu của thực tiễn đặt ra để có giải pháp kĩ thuật xử lý, tiêu chí cho sản phẩm, bản thiết kế ý tưởng và thực hiện…
Nhiều phụ huynh phản ánh các đề tài được trao giải cao không sáng tạo, có ý tưởng và giải pháp trùng lặp với kết quả nghiên cứu của các đề tài khoa học chuyên sâu trong và ngoài nước. Ông có ý kiến như thế nào về vấn đề này?
- Quy chế của cuộc thi đòi hỏi sự cụ thể, như vậy không chỉ kể tới cái tên đề tài, có những tên đề tài chỉ cách nhau 1, 2 chữ nhưng đã thay đổi căn bản nghiên cứu đó rồi.
Tôi có thể lấy ví dụ, trước đây có đề tài đã đạt giải tư quốc tế liên quan đến việc sử dụng sinh khối rơm rạ để tạo ra các chất phục vụ những nghiên cứu tiếp theo. Thoạt đầu ai cũng nghĩ rằng trùng với đề tài đã công bố, nhưng bản thân tôi cùng hội đồng khoa học đã phỏng vấn học sinh và thấy rằng các em có nghiên cứu tổng quan tốt, có ý tưởng sáng tạo.
Nếu như đề tài trước đó được nghiên cứu để tạo ra cồn thì đề tài của các em tạo ra lipit, tạo ra nhiên liệu tiềm năng để chế tạo biodiezen – điều này hoàn toàn khác so với đề tài trước đó.
Một đề tài khác cách đây 2 năm về xe lăn leo cầu thang đã được trao giải ba quốc tế. Đề tài về xe lăn đã rất nhiều người làm nhưng các em đã sáng tạo ra một bộ phận mới trong xe lăn đó để có thể đi tiến lên cầu thang chứ không phải đi lùi. Năm đó, các em chỉ mang nửa chiếc xe đã đủ chứng minh sự sáng tạo, điểm mới.
Nói như vậy để thấy rằng, bộ tiêu chí mà chúng ta đang đánh giá không phải chỉ đánh giá sản phẩm mà vấn đề là đánh giá năng lực của học sinh tham gia vào quá trình nghiên cứu đó. Ngay tiêu chí về sự sáng tạo có một số điểm cần chú ý: Có thể là sáng tạo từ xác định vấn đề hoặc là sáng tạo về cách thức làm, không phải toàn bộ mà có khi chỉ là một khâu nào đó nhưng đã đem lại hiệu quả tốt hơn so với cách làm trước đó.
Việc thành lập hội đồng thẩm định sẽ được thực hiện thế nào, thưa ông?
- Khi phụ huynh có những kiến nghị, thắc mắc thì nhu cầu được giải thích một cách thấu đáo là chính đáng.
Để đáp ứng nhu cầu đó, Bộ GDĐT sẽ thành lập hội đồng thẩm định với các nhà khoa học độc lập với các nhà khoa học đã chấm đề tài này, đánh giá một cách độc lập.
Trong đó có thể đánh giá trên giấy hoặc có thể sẽ phỏng vấn lại học trò để nhận đinh đúng sự đóng góp của các em vào đề tài nghiên cứu đấy. Lúc đó sẽ có câu trả lời thỏa đáng dành cho học sinh, phụ huynh.
Chúng tôi sẽ chấm thẩm định trước, sau đó mới mở phong bì niêm phong để chọn đi thi quốc tế, đảm bảo các học sinh không bị thiệt thòi. Tất cả sẽ được làm rõ ràng, công khai, minh bạch.
Xin cảm ơn ông!
