Bạc Liêu, Cà Mau là hai tỉnh có mô hình nuôi tôm siêu thâm canh lớn nhất cả nước. Qua hơn 10 năm mô hình này đã khẳng định tính hiệu quả, mang lại lợi nhuận cao cho nhà đầu tư. Tuy nhiên, để phát triển nhân rộng mô hình tại hai địa phương được xem là thủ phủ ngành tôm của cả nước không phải chuyện dễ.
Chậm quy hoạch, môi trường đã bắt đầu ô nhiễm
Tính đến cuối năm 2023, toàn tỉnh Cà Mau có 4.776ha (4.912 hộ) nuôi tôm siêu thâm canh (STC); hầu hết diện tích nuôi tôm STC là của các hộ dân tự đầu tư, còn lại một số ít doanh nghiệp đầu tư.
Ông Châu Công Bằng, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Cà Mau, nhìn nhận, công tác quy hoạch còn chậm, quản lý quy hoạch còn bất cập; kết cấu hạ tầng kỹ thuật phục vụ cho phát triển sản xuất chưa đáp ứng được yêu cầu, chưa khai thác hiệu quả tiềm năng và lợi thế của tỉnh. Tác động bất lợi từ biến đổi khí hậu, thời tiết; tình hình dịch bệnh trên tôm nuôi còn diễn biến phức tạp.
Việc ứng dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất còn nhiều hạn chế; liên kết hợp tác sản xuất chậm phát triển và chưa bền vững, chưa có nhiều mô hình liên kết chuỗi sản xuất hiệu quả để phổ biến, nhân rộng.
Tại Bạc Liêu tình trạng ô nhiễm môi trường đối với các mô hình STC đã tác động đến người nuôi. Hiện, xã Long Điền Đông là địa phương có diện tích nuôi tôm công nghiệp lớn nhất huyện Đông Hải với khoảng 320ha.
Ông Phạm Tươi ấp Bửu 2, xã Long Điền Đông cho biết: Nguyên nhân chính dẫn đến tôm chết do không đủ nước để nuôi tôm.
Không chỉ địa bàn huyện Đông Hải mà nhiều dự án thủy lợi khác ở vùng Nam Quốc lộ 1A cũng thế.
Ông Hồ Văn Linh - Chủ tịch UBND huyện Hòa Bình - cho biết: “Dự án đầu tư kết cấu hạ tầng phục vụ nuôi tôm công nghiệp - bán công nghiệp ở xã Vĩnh Mỹ A qua 10 năm xây dựng đến nay vẫn chưa hoàn thành, huyện đã 2 lần xử phạt nhà thầu nhưng hiện xây dựng chưa xong”.
Chưa có thủy lợi cho ngành tôm
Thủy lợi phục vụ nuôi tôm qua thống kê của ngành Nông nghiệp cho thấy, hệ thống kênh mương thủy lợi hiện nay chưa đáp ứng nhu cầu nước cho con tôm, trong khi lượng nước thải từ con tôm cứ tăng theo cấp số nhân.
Theo tính toán của Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Bạc Liêu, thông thường các ao nuôi tôm công nghiệp có chiều sâu mực nước từ 1,3 - 1,5m.
Như vậy, với hơn 20.000ha nuôi tôm công nghiệp - bán công nghiệp ở khu vực ven biển, mỗi vụ sẽ phát sinh khoảng 2.600 triệu m3 nước thải ra môi trường. Trong khi đó, nước thải sau vụ nuôi tôm chứa nhiều vi sinh vật gây bệnh như: Vibrio, Aeromonas, E.coli, Pseudomonas, Proteus, Staphylococcus..., cùng nhiều loại nấm và nguyên sinh động vật không được xử lý triệt để thải thẳng ra nguồn nước tiếp nhận, gây ô nhiễm nguồn nước, lan tràn dịch bệnh và gây nên thiệt hại trên diện rộng.
Vào mùa khô, độ mặn vượt lên con số từ 30 - 40%0, trong khi độ mặn thích nghi và giúp con tôm sống được chỉ dừng ở mức từ 15 - 20%0.
Để giải khát cứu tôm, các hộ nuôi khoan giếng nước ngầm, nhằm pha loãng nước mặn phục vụ nuôi tôm làm cho mực nước ngầm xuống thấp dẫn đến sụt lún đất nền tự nhiên bình quân 1 - 2cm/năm.
Ông Lê Văn Sử, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Cà Mau thừa nhận, nuôi tôm thâm canh, STC thiếu tập trung hay nói cách khác bị “da beo” chính là nguyên nhân dẫn đến tình trạng ô nhiễm môi trường. Điều này dẫn đến nguy cơ rủi do về dịch bệnh và thiệt hại lớn trong quá trình sản xuất. Chính rủi ro về dịch bệnh càng khiến giá thành sản xuất tôm Việt Nam tăng cao hơn.
“Dù Cà Mau có tỉ lệ nuôi thâm canh, siêu thâm canh không lớn so với các tỉnh trong khu vực, nhưng đây là vấn đề cần có giải pháp để tháo gỡ. Nếu không có biện pháp trước mắt cũng như lâu dài để khắc phục, thì chắc chắn khó khắn sẽ còn diễn ra, kể cả trong năm 2024", ông Sử nhấn mạnh.
Trong khi đó, ông Phạm Văn Thiều, Chủ tịch UBND tỉnh Bạc Liêu cho rằng, khi Chính phủ giao địa phương đảm nhận vai trò “thủ phủ” tôm nước lợ của cả nước thì địa phương nhận. Tuy nhiên, hiện Bạc Liêu đang gặp rất nhiều khó khăn trong phát triển do thiếu đầu tư về cơ sở hạ tầng.
Theo ông Thiều, hệ thống kênh thủy lợi ở phía Nam quốc lộ 1 đang sử dụng cho nuôi trồng thủy sản vốn là thuỷ lợi phục vụ cho cây lúa nên không đáp ứng được nhu cầu về nguồn nước, gây khó khăn rất lớn, nhất là tình trạng ô nhiễm nguồn nước.
