Ông Tư Việt cho biết, với 2,5ha đất, ông trồng tất cả các loại lúa mùa bản địa của miền Tây gần như đã thất truyền. Mục đích là tạo ra nông sản sạch và lưu giữ lúa mùa cho thế hệ hôm nay biết về ngày xưa.
Theo ông Tư Việt, những năm 1990, cây lúa mùa ở quê ông gần như vắng bóng. Mong muốn giữ lại cây lúa từng nuôi sống ông cha và một phần đời mình, ông luôn ấp ủ một ngày sẽ bảo tồn nguồn giống và văn hóa lúa mùa.
Năm 2011, ông Tư Việt bắt đầu hiện thực hóa ước mơ của mình. Ban đầu, ông lặn lội đi sưu tầm nông cụ xưa liên quan đến canh tác lúa mùa. Tiếp đó, ông tìm đến Trường Đại học Cần Thơ, tìm lại thầy cô, bạn bè và đến các viện nghiên cứu trong nước tìm những giống lúa mùa như chim rơi, ba bụi, một bụi, nếp than, nếp huyết lươn… rồi đem về trồng.
Sau nhiều năm vất vả, đến nay, ông tìm được 40 giống lúa mùa quý hiếm, có giống gần như thất truyền như Thần Nông 5 (IR5), Thần Nông 8 (IR8), Tào Hương, Châu Hồng Vỏ, Sa Quay, Một Bụi, Móng Chim Rơi và Nàng Thơm cồn Vĩnh Quới... (nguồn gốc Nàng Thơm chợ Đào)…
“Nhiều năm qua, tôi đã trồng được 40 giống lúa mùa. Giống nào thấy phát triển được, tôi sẽ nhân nó lên, giống không đạt, tôi gửi lại nguồn gen cho trường đại học trữ đông lưu giữ để không bị mất giống”, ông Tư Việt chia sẻ.
Hiện ông đã phục tráng được một số giống lúa mùa cho chất lượng gạo rất tốt để xuất bán ra thị trường như: Chim Rơi, Ba Bụi, Trắng Tép, Tàu Hương, Châu Hồng Vỏ… Trong đó, sản phẩm lúa mùa Móng Chim Rơi, Móng Chim Vàng đạt chứng nhận OCOP 3 sao cấp tỉnh. Bên cạnh đó, ông còn đang nghiên cứu cấy hai giống lúa dẻo và mềm cơm là Tào Hương và Nàng Thơm cồn Vĩnh Quới.
“Điển hình như giống lúa Ba Bụi được tôi phục tráng thành công và bán ra thị trường. Đây là giống lúa mùa truyền thống được ông bà mình xếp vào hàng ngon cơm trong những năm thập niên 1970 - 1980 nhưng đã thất truyền hơn 30 năm. Tôi đã phục hồi lại được từ năm 2017 và liên kết với tổ hợp tác lúa mùa Vĩnh Quới trồng theo mô hình lúa mùa - tôm càng xanh - dừa.
Mỗi năm chỉ trồng 1 vụ đồng thời với vụ tôm càng xanh. Sau khi thu hoạch lúa vào đầu tháng 11, tháng 12 âm lịch và tôm càng xanh, người dân tiếp tục nuôi thêm vụ tôm sú nước mặn nên không sử dụng bất kì loại phân thuốc nào. Giống ngon ở môi trường đặc biệt với cách trồng truyền thống, chắc chắn sẽ tạo ra sản phẩm hảo hạng”, ông Tư Việt phấn khởi nói.
Không chỉ bảo tồn giống lúa, ông Tư Việt còn nỗ lực phục dựng, tái hiện lại nền văn hóa gắn với cây lúa mùa, từ chuyện gieo mạ, nhổ mạ, cấy mạ bằng nọc, gặt lúa rồi đập lúa trên đồng, ví bồ chứa lúa...
Giờ đây, nhà ông Tư Việt là điểm đến của nhiều du khách, học sinh, sinh viên và nhà nghiên cứu.
Đối với học sinh, sinh viên thì đến để nghe ông kể chuyện lúa mùa, để nhìn đồng lúa mùa khác với lúa 3 vụ, lúa cao sản bây giờ ra sao. Nhiều du khách thì chọn thuê phòng nghỉ nơi này với “giá nông dân” để ngủ lại qua đêm, trải nghiệm cuộc sống dân dã nơi đây.
Bên cạnh đó, hằng năm, nhiều giáo sư, tiến sĩ, sinh viên tìm đến cánh đồng của ông để thực nghiệm, nghiên cứu về lúa mùa. Hơn 3.000m2 đất cũng đang được bao lưới, trồng trẻ hóa lại 800 giống lúa mùa tồn trữ trong ngân hàng giống Svalbard.
Đặc biệt, tháng 6.2023, ông Tư Việt thành lập HTX trồng lúa mùa với gần 30 thành viên tại một vùng đất cồn gần cửa sông Cái Lớn, Cái Bé. Sau vụ lúa mùa thì nuôi tôm càng xanh, độ mặn cao chuyển sang nuôi tôm sú. Đến nay, HTX đã trồng được 22/40 ha. Nhiều nông dân cố cựu phấn khởi bảo nhau rằng, nhờ ông Tư Việt mà văn hóa lúa mùa tưởng bị lãng quên đã dần hồi sinh, trỗi dậy.
