Công đoàn khởi kiện đòi quyền lợi bảo hiểm xã hội cho người lao động

6 tháng “trống luật”, nợ BHXH tăng nhanh!

Tại hội nghị mới đây với nội dung “CĐ khởi kiện, tham gia tố tụng dân sự giải quyết các vụ án tranh chấp lao động cá nhân, tranh chấp lao động tập thể”, Phó Chủ tịch Tổng LĐLĐ Việt Nam - Mai Đức Chính - cho biết: Luật BHXH 2014 có hiệu lực từ ngày 1.1.2016 đã chấm dứt quyền khởi kiện của cơ quan BHXH. Trong khi đó, Bộ luật Tố tụng dân sự 2015 quy định vai trò của tổ chức CĐ khởi kiện lại có hiệu lực từ ngày 1.7.2016. “Như vậy chúng ta có khoảng 6 tháng “trống luật”, không ai kiện đòi BHXH, chức năng thanh tra của BHXH cũng chưa được thực hiện… những khuyết điểm này đã làm cho nợ BHXH tăng vọt lên gần 14.000 tỉ đồng” - ông Chính nói.

Theo ông Lê Đình Quảng - Phó Trưởng ban Quan hệ Lao Động (Tổng LĐLĐ Việt Nam), hiện nay tình trạng nợ đọng BHXH rất lớn. Năm 2013, số tiền nợ có thời điểm lên đến trên 11.000 tỉ. Năm 2015 có giảm (khoảng 8.000 tỉ), nhưng đến thời điểm hiện nay, theo báo cáo của BHXH thì con số này đã lên đến 14.700 tỉ. Số nợ này, ảnh hưởng đến quyền lợi của hơn 2,5 triệu NLĐ tham gia BHXH.

Trước đây, việc kiện DN nợ, chậm đóng BHXH là do cơ quan BHXH, nơi được giao quản lý quỹ BHXH thực hiện. Tòa án nhân dân tối cao có văn bản 105/TANDTC-PC&QLKH về việc thi hành Luật BHXH hiệu lực thi hành (ngày 1.1.2016), Tòa án không thụ lý đơn khởi kiện của cơ quan BHXH đòi tiền BHXH đối với người sử dụng lao động nhưng cũng không có văn bản nào thông báo cụ thể hướng dẫn tổ chức CĐ tham gia khởi kiện. Theo giám đốc BHXH TPHCM Cao Văn Sang, đây chính là vướng mắc trong công tác khởi kiện hiện nay. “Từ năm 2008, dù chưa có một hướng dẫn nào về việc cơ quan BHXH có khởi kiện đòi BHXH nhưng BHXH TP đã làm, đi gõ cửa từng cấp tòa... Sau đó thì mọi chuyện cũng vào nếp. BHXH TP kiện nhiều nhưng chưa thua vụ nào. Công tác và thủ tục khởi kiện khá đơn giản, một nhân viên ngành BHXH vào ngành 3 năm cũng có thể làm được. Cho nên, cái chính là cần có một quy định, quy trình cụ thể để tổ chức CĐ đi kiện mà được các cấp tòa tiếp nhận” - ông Sang nói.

Phó Chủ tịch thường trực LĐLĐ TPHCM Nguyễn Văn Khải đồng tình, hiện nay: Khi Luật BHXH có hiệu luật đã chấm dứt quyền khởi kiện của cơ quan BHXH, việc khởi kiện được giao cho tổ chức CĐ nhưng đến nay chưa có hướng dẫn cụ thể. Bên cạnh đó, sau khi Luật BHXH có hiệu lực, Tòa án nhân dân tối cao có văn bản 105/TANDTC-PC&QLKH không tiếp nhận các vụ án kiện đòi BHXH từ cơ quan BHXH nhưng cũng chưa có văn bản nào hướng dẫn tiếp nhận vụ án kiện đòi BHXH từ tổ chức CĐ.

CĐ đi kiện đòi BHXH thì thủ tục phức tạp hơn!

Theo ông Lê Đình Quảng, khi tổ chức CĐ kiện đòi BHXH thì thủ tục phức tạp hơn cơ quan BHXH đi kiện. Cụ thể, chỉ nói riêng việc khởi kiện hành vi trốn đóng, nợ và chậm đóng tiền BHXH thì phải theo thủ tục giải quyết tranh chấp lao động tập thể.

“Thủ tục mà cơ quan BHXH trước đây làm đó là thủ tục dân sự, còn CĐ thực hiện theo thủ tục tố tụng lao động. Thủ tục tố tụng lao động sẽ phức tạp hơn. Về nguyên tắc, thủ tục tố tụng lao động phải đưa tranh chấp đó ra hòa giải, giải quyết. Nếu không được, quá thời hạn thì phải đưa lên Chủ tịch UBND cấp huyện; Chủ tịch UBND cấp huyện giải quyết không được hoặc không đồng tình với quyết định đó hoặc quá thời hạn mà không giải quyết thì đưa lên tòa” - ông Quảng nói.

Bên cạnh đó, theo ý kiến của các chuyên gia lao động, một khó khăn nữa làm “vướng tay vướng chân” việc CĐ khởi kiện đó là, theo Bộ Luật tố tụng Dân sự có nêu: “CĐ có quyền khởi kiện hành vi vi phạm pháp luật về BHXH” nhưng bên cạnh đó lại có điều khoản “Tòa án không thụ lý các vụ án đã được giải quyết bằng bản án hoặc quyết định xử phạt của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền”. Như vậy, có thể hiểu, trong quá trình thanh tra, kiểm tra, nếu bên BHXH đã xử lý vi phạm của DN bằng biện pháp xử phạt rồi thì CĐ không khởi kiện được!

Một cuộc khảo sát nhỏ của PV Báo Lao Động hỏi về những khó khăn khi CĐCS tham gia khởi kiện DN nợ BHXH, khó khăn đầu tiên được nhắc đến chính là tập thể NLĐ và đặc biệt là cán bộ CĐCS hầu hết là làm công ăn lương nên khi đứng đơn kiện chính DN đó sẽ rất khó! Anh Nguyễn Tuấn Anh, cán bộ CĐ Cty V. (KCX Tân Thuận, TPHCM), cho rằng: “Không chỉ e ngại vì mình là người làm công ăn lương, mà chính cán bộ CĐCS chưa tự tin về khả năng, trình độ hiểu biết về pháp luật về chế độ chính sách về cả việc tham gia tố tụng… cũng đòi hỏi phải có trình độ nhất định”.

Chưa kể điều kiện theo đuổi vụ kiện mất rất nhiều thời gian, công sức. Trong khi đó nguồn lực của tổ chức CĐ hiện nay rất khó khăn: CĐCS bán chuyên trách, phụ thuộc; CĐ cấp trên lực lượng thì ít, thời gian, kinh phí eo hẹp… Những lý do này nếu không có biện pháp khắc phục sẽ gây khó khăn cho công tác khởi kiện của tổ chức CĐ.

Ông Trần Văn Triều - Giám đốc Trung tâm Tư vấn pháp luật (LĐLĐ TPHCM) - để tiến hành được các vụ kiện DN nợ BHXH cần phân cấp các vụ án lao động theo mức độ, quy mô, số lượng NLĐ để theo đó, LĐLĐ cấp tỉnh, TP hay quận, huyện sẽ phụ trách. Ông Triều đơn cử, hiện nay, Trung tâm Tư vấn pháp luật LĐLĐ TPHCM chỉ có 4 người, như vậy là quá ít so với nhu cầu thực tế hiện nay. Về vấn đề nhân lực, ông Mai Đức Chính yêu cầu các tỉnh, thành cần chú trọng phát triển các trung tâm, văn phòng tư vấn pháp luật, bồi dưỡng kỹ năng, kiến thức pháp luật cho cán bộ CĐ - đây sẽ là nơi tham mưu cho thường vụ LĐLĐ tỉnh, TP về trình tự, hồ sơ, thủ tục khởi kiện.