Nói về căn nguyên của tình trạng vi phạm pháp luật, người ta thường nhìn nhận ở góc độ xã hội, ở nguyên nhân nền tảng giáo dục, nhưng liệu đây có phải là căn nguyên chính?
Các chuyên gia pháp lý đã có trao đổi với báo Lao Động về vấn đề này.
Sau các vụ giết người man rợ, người dân có quyền bất an
Người Sài Gòn chưa hết hoang mang về vụ việc Vũ Ngọc Hiếu sát hại bạn gái cũ tên Đ.Y.N, sau đó phân xác, phi tang ở huyện Gò Dầu (Tây Ninh) xảy ra ngày 4.6.
Cùng thời điểm, ở Hà Nội, dư luận cũng chấn động về vụ việc nữ sinh Đ.C.T bị giết khi đến thuê phòng trọ tại Hà Nội. Cơ quan điều tra xác định Nguyễn Anh Tú (SN 1983) trú tại phường Hàng Bột (Đống Đa) là đối tượng tình nghi. Đối tượng này, sau đó cũng thừa nhận toàn bộ hành vi của mình.
Những vụ thảm án xảy ra thời gian qua tại nhiều địa phương trong cả nước khiến nhiều người bất an, lo sợ.
Phân tích dưới góc độ pháp lý, luật sư Nguyễn Anh Thơm (trưởng Văn phòng Luật sư Nguyễn Anh, Đoàn Luật sư TP. Hà Nội) cho rằng, tính chất hành vi, hậu quả của những vụ giết người thời gian qua là đặc biệt nghiêm trọng. Luật sư Thơm cho hay, để chỉ ra các nguyên nhân chính xác của hiện tượng này thì có lẽ phải thực hiện một cuộc điều tra xã hội học, phải nghiên cứu một đề tài khoa học pháp lý mới có thể có một kết luận đúng đắn, chính xác, chỉ ra các giải pháp tích cực, hiệu quả cho công tác đấu tranh, phòng và chống tội phạm, đặc biệt là tội phạm giết người có tính chất man rợ.
Chia sẻ với Báo Lao Động, LS Quách Thành Lực (giám đốc Công ty Luật Hà Nội Tinh Hoa, Đoàn Luật sư TP. Hà Nội) cho biết, tình trạng tội phạm xảy ra ngày càng manh động và nguy hiểm. Tình trạng tội phạm gia tăng tỉ lệ thuận với sự phát triển của một đất nước đang phát triển như Việt Nam là điều không thể tránh khỏi. Người dân có quyền lo ngại về tình trạng tội phạm hiện nay để có thái độ cảnh giác trong cuộc sống nhưng không nên đánh đó là hiện tượng phổ biến để có những lo lắng thái quá ảnh hưởng đến cuộc sống sinh hoạt thường nhật.
"Hệ thống pháp luật Việt Nam có nhiều quy định xử lý tội phạm nhưng khó có thể đánh giá là đã hoàn thiện, đồng bộ đủ sức hạn chế được tình trạng tội phạm, nhất là tội phạm đặc biệt nguy hiểm. Chúng ta cần nhìn nhận tội phạm hình thành phát triển đồng hành với mọi hình thái xã hội, nên không thể loại trừ mà chỉ có thể hạn chế", luật sư Quách Thành Lực nhận định.
Vì đâu nên nỗi?
PGS.TS Đỗ Cảnh Thìn, Phó Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Tội phạm học và Điều tra tội phạm (Học viện Cảnh sát Nhân dân) cho rằng, những vụ thảm án, vi phạm pháp luật trong hầu hết các lĩnh vực của đời sống xã hội thời gian qua khiến nhiều người lo ngại về một xã hội bất an.
PSG.TS dẫn số liệu của Trung tâm Nghiên cứu tội phạm học và điều tra tội phạm, trung bình mỗi năm số vụ phạm pháp hình sự khoảng 50.000 - 65.000 vụ, tăng giảm mỗi năm khác nhau nên chưa có căn cứ để khẳng định số vụ án hình sự gia tăng hàng năm.
Nhưng số vụ gây án đặc biệt nghiêm trọng xảy ra trong những năm gần đây cho thấy tính chất hoạt động của tội phạm đang trở nên rất nghiêm trọng. Nhiều vụ án bị cáo là người thân trong gia đình, là người yêu, là trẻ vị thành niên, với phương thức gây án hết sức tàn nhẫn.
Từ phân tích trên, TS Thìn nhận định, những vụ giết người man rợ xảy ra liên tiếp cùng thời điểm trước hết xuất phát bởi mâu thuẫn, xung đột xảy ra từ những va chạm hàng ngày trong sinh hoạt, công việc, làm ăn, quan hệ tình cảm. Khi những xung đột tích tụ, dồn nén lâu ngày, khi có điều kiện rất dễ dẫn đến những hành vi nguy hiểm.
Bên cạnh đó, áp lực cuộc sống hiện nay tác động vào xã hội, vào mỗi con người rất quyết liệt. Sức ép về việc làm, về mưu sinh, tranh chấp, tiền bạc... cũng chi phối giá trị sống của một bộ phận người dân, dẫn đến lối sống thực dụng, ích kỷ, vô cảm.
"Tôi cho rằng, trong sự biến động mạnh mẽ của thời kỳ hội nhập, quán tính của lối sống cũ, tư duy cũ còn khá phổ biến, chưa thích nghi được với môi trường mới. Trong văn hóa đạo đức, con người ta thiếu một phần kỹ năng sống... nên dễ tạo sự xung đột, thay đổi giá trị sống, dẫn tới vụ án nhiều hơn trước đây", PGS.TS Đỗ Cảnh Thìn phân tích.
Trung tá, nghiên cứu sinh Đào Trung Hiếu (chuyên gia tâm lý tội phạm học, Bộ Công an) bình luận, căn cơ dẫn đến các vụ giết người man rợ bởi các đối tượng này đã chất chứa bên trong trạng thái tâm lý tiêu cực đến đỉnh điểm, đó là lòng thù hận hay đố kỵ, họ không có cách nào khác để giải tỏa trạng thái tâm lý này ngoài việc giết người.
Đâu là giải pháp căn cơ?
Từ phân tích một số nguyên nhân dẫn đến các vụ án giết người man rợ thời gian qua, các chuyên gia pháp lý trao đổi một số giải pháp nhằm hạn chế tội phạm này trong thời gian tới. PGS.TS Đỗ Cảnh Thìn cho biết, giải pháp đầu tiên và quan trọng là phải đầu tư vào con người bởi con người là chủ thể của tội phạm. Đầu tư con người phải bắt đầu từ trong gia đình.
Những vụ phạm pháp do đối tượng thanh thiếu niên gây ra có tỉ lệ rất cao, đặc biệt những đối tượng từng phải chịu ảnh hưởng của bạo lực gia đình, gia đình đổ vỡ ly tán, gia đình không gương mẫu, gia đình có người nghiện (rượu, cờ bạc, ma túy).
Luật sư Quách Thành Lực nêu quan điểm, chúng ta cần nhìn nhận tội phạm hình thành phát triển đồng hành với mọi hình thái xã hội, nên không thể loại trừ mà chỉ có thể hạn chế. Giải pháp để hạn chế tội phạm cần áp dụng là phòng tội phạm và chống tội phạm.
Phòng tội phạm có phạm vi rất rộng nó cần có xuất phát điểm từ nền giáo dục hướng thiện, sống có ý thức trách nhiệm với bản thân, gia đình, xã hội, Tổ quốc... Đây là giải pháp căn cơ tuy nhiên phải mất nhiều thời gian, kiên trì mới có khả năng đạt được. Đấu tranh với tội phạm hiện nay được coi là biện pháp hữu hiệu nhất. Cơ quan công an cần phải thực hiện đúng chức năng nhiệm vụ đảm bảo an ninh trật tự cho nhân dân.
"Cần gây dựng lại niềm tin trong nhân dân về vai trò trấn áp tội phạm của lực lượng công an đặc biệt ở Sài Gòn. Các cơ quan tư pháp phải nhanh chóng điều tra, đưa ra xét xử trong thời gian ngắn nhất để mọi tội ác phải bị trừng trị sớm nhất".
