Thương lái đã và đang là một phần tất yếu của chuỗi liên kết tiêu thụ sản phẩm lúa gạo, đặc biệt là khu vực Đồng bằng sông Cửu Long - vựa lúa gạo của cả nước.
Lợi ích mà các thương lái mang lại trong chuỗi liên kết này vô cùng lớn. Trước hết, thông qua sự điều tiết cung cầu trong tiêu thụ lúa gạo khá linh hoạt, hệ thống thương lái đã góp phần không để xảy ra tình trạng “giải cứu” lúa gạo như một vài nông sản khác vì không tiêu thụ được.
Tiếp đến, thương lái là những người “am hiểu thông tin” từ phương tiện vận chuyển, thu hoạch và cả tài chính. Ngoài ra, doanh nghiệp thích mua lúa qua thương lái để giảm bớt căng thẳng về tiền vốn bỏ ra khi không phải ứng tiền trước cho nông dân trong thời gian dài…
Theo Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NNPTNN), mỗi năm Đồng bằng sông Cửu Long sản xuất khoảng 24,3 triệu tấn lúa. Và hệ thống thương lái là đối tượng góp công vào việc tiêu thụ lớn nhất với 49.5% sản lượng.
Tuy vậy, thương lái đã và đang có những mặt trái như sự liên kết với nông dân bộc lộ nhiều hạn chế và bất cập liên quan đến giá cả, chốt thời điểm thu hoạch, làm việc chỉ có hợp đồng miệng…
Thậm chí như hồi năm ngoái, khi xảy ra câu chuyện nhiều doanh nghiệp xuất khẩu gạo than là càng xuất càng thua lỗ bởi khi ký hợp đồng thì thấp nhưng đến lúc thu mua, chế biến, giá đã tăng. Các doanh nghiệp cho rằng thua lỗ là do tác động của các thương lái và “cò lúa” làm “loạn” giá thị trường.
Vậy nên, thương lái cần được cấp giấy chứng nhận hành nghề; được đăng kí hành nghề (để giúp phân biệt thương lái tốt và thương lái chưa tốt); cần được xem là đối tác đồng hành với nông dân, HTX và doanh nghiệp… là một đề xuất hợp lý, cần thiết, nên ủng hộ để sớm trở thành hiện thực giúp các thương lái có cơ hội phát huy hết vai trò của mình.
Đề xuất này phù hợp với tinh thần chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính tại Chỉ thị số 10/CT-TTg ngày 2.3.2024 về việc đẩy mạnh sản xuất, kinh doanh, xuất khẩu lúa, gạo bền vững, minh bạch, hiệu quả trong tình hình mới.
Thủ tướng Chính phủ yêu cầu xây dựng thí điểm các mô hình đưa "thương lái" vào chuỗi giá trị ngành hàng lúa, gạo thay vì để họ đứng ngoài như lâu nay. Nhằm trước mắt giải quyết nghịch lý các thương lái luôn đẩy doanh nghiệp vào thế bị động khi liên tục bị “làm giá”, “bẻ cò” mỗi khi thị trường biến động.
Cũng cần nói rõ thêm là giấy chứng nhận hành nghề dành cho thương lái lúa gạo không chỉ là một “mảnh giấy” hay có thể hiểu là một loại giấy phép kinh doanh đơn thuần nhằm đảm bảo tính minh bạch, hợp pháp.
Những thương lái có giấy chứng nhận này còn thường xuyên được các tổ chức kinh doanh, viện, trường, cơ quan chức năng… tổ chức đào tạo, tập huấn về chuyên môn, kỹ năng cũng như vai trò của mình trong chuỗi giá trị ngành hàng lúa, gạo.
Đây còn là một cách để chuyên nghiệp, chuyên môn hóa các mắt xích trong chuỗi liên kết với đích đến cuối cùng là mang lại lợi nhuận cao nhất có thể không chỉ cho người trồng lúa!
