Và câu hỏi của đề thi là quan điểm tác giả trong hai câu thơ trên có còn phù hợp thực tiễn ngày nay?
“Đánh thức tiềm lực”, trích trong tập Ánh trăng - Cát trắng - Mẹ và em của thi sĩ Nguyễn Duy được viết vào những năm 1980-1982. Và khi ấy, từ xuất phát điểm của một nền kinh tế “đêm dài bao cấp”, nhà thơ có lý với một hiện trạng “ca hát quá nhiều” về rừng vàng, biển bạc, về tài nguyên phong phú trong khi nền kinh tế thì lạm phát ba con số và đến lúa gạo còn chẳng đủ ăn.
Nhưng liệu câu hỏi ấy đến hôm nay còn đúng?
Chúng ta không chỉ đánh thức mà còn đang lạm dụng tài nguyên. Lạm dụng một cách phí phạm.
Than chẳng hạn, năm 2011, lần đầu tiên VN phải nhập khẩu với 9.570 tấn than đầu tiên thì đến 2017, lượng nhập khẩu đã đạt gần 15 triệu tấn, tương đương 1,52 tỉ USD. Và tới giữa tháng 3 năm nay, 384 triệu USD phải bỏ ra để nhập 3 triệu tấn than.
Điều đó có nghĩa là gì. Có nghĩa là từ quốc gia giàu tài nguyên đến mức chỉ việc xúc lên là có, chúng ta đã khai thác đến mức phải nhập trở lại.
Quặng nữa. Chỉ 4 tháng đầu năm nay, thống kê của hải quan cho thấy đã có 1,5 triệu tấn quặng được xuất khẩu và 80% trong số đó được xuất sang Trung Quốc với giá trung bình 560 ngàn/tấn, rẻ chỉ bằng một nửa so với các thị trường khác.
Năm ngoái, ĐBQH Đặng Thuần Phong trước QH thẳng thắn nói về mối nguy trước tình trạng công nghệ lạc hậu đưa về VN đang gây hậu quả nặng nề cho môi trường. “Khi đất đã chết, sông chết và từ từ biển chết… thì tiền có nhiều đến đâu đi nữa cũng không thể mua được môi trường tươi đẹp mà chúng ta đã mất và đang mất”.
Nguyên Thủ tướng Võ Văn Kiệt, thời điểm Posco xin đầu tư nhà máy thép ở vịnh Vân Phong - Khánh Hòa, đã nói thế này: Không phải bất cứ nơi nào tốt cũng đưa hết ra sử dụng cùng một lúc bất kể giá nào. Tiềm năng mà không được khai thác đúng mục đích, đúng thời điểm sẽ lãng phí hơn gấp nhiều lần, đất đai cũng vậy. Dự trữ tài sản của một quốc gia không chỉ là tiền bạc mà còn là đất đai và các tài nguyên thiên nhiên, lợi thế tự nhiên khác. Đó là của để dành cho con cháu chúng ta mai sau.
Những người trẻ, những chủ nhân tương lai của đất nước. Xin hãy biết rằng đất nước chúng ta biển bạc rừng vàng, giàu tài nguyên, lắm tiềm năng, nhưng đó chưa và không bao giờ là cái nồi Thạch Sanh, là cái thùng không đáy mà nhiệm vụ của các bạn, của người lớn chúng tôi không chỉ là đánh thức mà còn phải tiết kiệm nữa.
