Ông Fumio Kishida giữ chức Ngoại trưởng Nhật Bản từ năm 2012-2017 và là người phụ trách chính sách của Đảng LDP từ năm 2017-2020. Giữ quan điểm ôn hòa về nhiều vấn đề bao gồm điện hạt nhân và chính sách đối ngoại, ông nhận được sự ủng hộ rộng rãi từ các phe phái chính của LDP và lãnh đạo đảng. Sự hậu thuẫn vững chắc này đã giúp ông đánh bại ứng viên sáng giá Taro Kono trong cuộc đua trở thành lãnh đạo LDP. Các cựu Bộ trưởng Nội vụ Sanae Takaichi và Seiko Noda, đều là phụ nữ, bị loại ngay từ vòng đầu.
Theo Japan Times, cũng như những Thủ tướng tiền nhiệm, tân Thủ tướng Nhật Bản chắc chắn sẽ đối mặt với những thách thức đối nội, thậm chí còn gian nan hơn trong bối cảnh đại dịch COVID-19.
Khống chế dịch bệnh, phục hồi tăng trưởng
Việc đưa đất nước vượt qua đại dịch COVID-19 sẽ là công việc ưu tiên số một của tân Thủ tướng. Trong chiến dịch tranh cử, ông Kishida cam kết ủng hộ việc sửa đổi luật để chính phủ có thể buộc các bệnh viện và cơ sở y tế dành giường cho bệnh nhân COVID-19. Ông cũng ủng hộ việc áp dụng hộ chiếu vaccine.
Nhiệm vụ tiếp theo khó khăn hơn mà tân Thủ tướng Nhật Bản phải đối mặt là thúc đẩy đổi mới và giải quyết các vấn đề kéo dài âm ỉ khác đã làm xói mòn sự thịnh vượng của Nhật Bản và khiến nước này trở thành quốc gia phát triển chậm nhất trong nhóm G7.
Cựu Thủ tướng Abe Shinzo, nhà lãnh đạo đầu tiên của Nhật Bản trong thời kỳ đại dịch, đã dùng nhiều biện pháp để yêu cầu các giám đốc điều hành tăng lương cho người lao động, nhưng không có kết quả. Giờ đây, việc thuyết phục các doanh nghiệp ngừng tích trữ tiền mặt thậm chí sẽ còn khó hơn khi đại dịch bồi thêm một nhân tố gây sợ hãi khác. Nếu không có mức lương cao hơn, nền kinh tế vẫn sẽ gặp khó khăn khi người dân không có nhiều tiền hơn để chi tiêu mua sắm, tăng trưởng không thể tăng tốc.
Một cách khác để thúc đẩy tăng trưởng là đổi mới, nhưng Nhật Bản đã mất khả năng cạnh tranh trong các lĩnh vực then chốt. Chẳng hạn, Nhật Bản có nhiều nhà máy sản xuất chất bán dẫn hơn bất kỳ quốc gia nào khác, nhưng ít có nhà máy nào thực sự vượt xa các đối thủ nước ngoài. Trong khi đó, Nhật Bản đang tạo ra ít khám phá khoa học quan trọng hơn và mặc dù là nền kinh tế lớn thứ ba, nhưng nước này lại tạo ra ít công ty khởi nghiệp lớn hơn so với Hồng Kông (Trung Quốc).
Để cố gắng thúc đẩy năng suất, Thủ tướng sắp mãn nhiệm Suga Yoshihide trong tháng này đã thành lập một cơ quan kỹ thuật số mới để cải tiến hệ thống máy tính cũ kỹ của chính phủ và giảm bớt các tài liệu giấy và con dấu cá nhân vẫn được sử dụng cho hầu hết các hoạt động kinh doanh chính thức. Ông Suga cũng đưa ra khoản tài trợ trị giá 9,9 nghìn tỉ Yên (90 tỉ USD) để tài trợ cho các nghiên cứu tiên tiến và đặt ra mục tiêu khí hậu đầy tham vọng là làm cho Nhật Bản trở thành nước trung hòa carbon vào giữa thế kỷ này.
Tiền đâu để đầu tư?
Đây đều là những khởi đầu tốt, nhưng để nâng cao tiềm năng tăng trưởng của Nhật Bản, người kế nhiệm ông Suga sẽ cần tiếp tục đầu tư. Tuy nhiên, chính phủ không còn nhiều tiền sau khi đã trả xong nợ và hỗ trợ tầng lớp người già ngày càng tăng của Nhật Bản. Các khoản chi trả lãi vay, chăm sóc sức khỏe và an sinh xã hội chiếm hơn một nửa ngân sách.
Việc tăng gấp đôi thuế bán hàng kể từ năm 2014 đã giúp tăng doanh thu, tăng ngay cả trong thời kỳ đại dịch, nhưng chính phủ dự kiến vẫn khó có thể cân đối ngân sách trong thập kỷ này. Khoản vay của đại dịch lên tới hơn 79,9 nghìn tỉ yên (720 tỉ USD) cho đến nay chỉ làm cho vấn đề trở nên tồi tệ hơn.
Trong chiến dịch tranh cử chức chủ tịch LDP, ông Kishida đã cam kết về một chính sách kinh tế mới sẽ nhấn mạnh hơn vào việc phân phối lại của cải. “Có những thứ không thực sự hoạt động theo chính sách không can thiệp vào thị trường tự do. Thành quả của sự tăng trưởng cần được phân phối. Nếu không, sự chia rẽ trong xã hội sẽ ngày càng sâu sắc" - ông Kishida nói trong thông báo về chính sách kinh tế của mình vào tháng trước.
Để giúp ngăn chặn điều này, ông Kishida đã cam kết sẽ tăng cường hỗ trợ tài chính cho những người thuê nhà, cung cấp trợ cấp giáo dục cho các gia đình có con nhỏ và tăng lương trong các lĩnh vực đang đối mặt với tình trạng thiếu lao động, đặc biệt là trong lĩnh vực chăm sóc y tế và trông trẻ.
“Cải cách an sinh xã hội cả về thuế và chi tiêu sẽ là thách thức lớn nhất ở phía trước. Chi tiêu cho an sinh xã hội đã tăng hơn ba lần kể từ năm 1990. Đó là thực tế khó khăn của một xã hội đang già đi. Tuy nhiên, không giống như các chính sách giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu hoặc số hóa, không có giấc mơ nào ở đây mà chỉ là những lựa chọn khó khăn” - Yuki Masujima, nhà kinh tế của Bloomberg nhận định.
