Vĩnh biệt một nhân cách lớn
Đại sứ Phạm Sanh Châu - Trợ lý Bộ Trưởng Bộ Ngoại giao, Đặc phái viên của Thủ tướng Chính phủ Việt Nam về các vấn đề UNESCO - đã có nhiều thời gian gắn bó, làm việc bên cạnh cố Thủ tướng Phan Văn Khải. Hay tin cố Thủ tướng Phan Văn Khải từ trần, ông Phạm Sanh Châu bày tỏ sự tiếc thương hôm 17.3: “Xin vĩnh biệt Chú, một tấm gương hết lòng tận tuỵ vì nước, vì dân! Xin vĩnh biệt Chú, một nhân cách lớn! Và cũng vĩnh biệt ký ức của một thời kỳ đối ngoại đầy sôi động!”.
“Ông là con người của gia đình luôn yêu thương vợ, con và những người cộng sự, giúp việc. Ngày ông hạnh phúc nhất là ngày con gái ông - chị Yến, người ông thương yêu nhất nhà vì hay ốm yếu, đi lấy chồng. Ngày ông đau khổ nhất là ngày bà từ bỏ ông để về với tổ tiên” - ông Phạm Sanh chia sẻ sau khi dự tang lễ.
Kể về lần cuối cùng gặp cố Thủ tướng Phan Văn Khải trong căn nhà vườn ở Củ Chi, khi sức khỏe của ông đã giảm sút đi nhiều, Đại sứ Phạm Sanh Châu bày tỏ: “Đời ông, đang đương chức mà chẳng màng đến danh vọng… Khi về hưu, ông thanh thản và nhẹ nhàng, bàn giao lại mọi thứ và về thẳng quê nhà, không can thiệp vào chính sự. “Để cho tụi nó dễ làm việc”, ông nói”. “Ông là thế, hết mình vì nước, nhưng chính trực với lợi ích cá nhân mình”.
Ký ức về thời kỳ đối ngoại sôi động
Đại sứ Phạm Sanh Châu chia sẻ về buổi dạ yến nhân Hội nghị Cấp cao APEC Auckland, New Zealand ngày 13.9.1999. Thời điểm này diễn ra cuộc tiếp xúc cấp cao đầu tiên trong lịch sử giữa 2 nhà lãnh đạo của Việt Nam và Mỹ: Thủ tướng Phan Văn Khải và Tổng thống Bill Clinton.
“Tổng thống Clinton đã chia sẻ với Thủ tướng Phan Văn Khải bức thư của 1 người bạn gửi từ Việt Nam vào năm 1968, thông báo sẽ trở về nhà trong 2 tuần sau khi kết thúc tham chiến. “Nhưng người bạn thân của tôi đã không bao giờ trở về”- Tổng thống Clinton nói trong nước mắt. Thủ tướng Phan Văn Khải nói: “Đó là nỗi đau chiến tranh, tôi mời ông sang Việt Nam để hiểu chúng tôi hơn và cùng nhau khép lại quá khứ, hướng đến tương lai” - ông Phạm Sanh Châu kể lại.
Đúng 1 năm sau, ngày 17.11.2000, Tổng thống Mỹ Bill Clinton đã có chuyến thăm lịch sử đến Việt Nam, ghi dấu ấn vào lịch sử là vị tổng thống đầu tiên của Mỹ đến Việt Nam. Thủ tướng Phan Văn Khải đi vào lịch sử là lãnh đạo cấp cao đầu tiên của Việt Nam tiếp xúc chính thức với Tổng thống Mỹ và mời ông đến Việt Nam. Năm năm sau, Thủ tướng Phan Văn Khải là lãnh đạo đầu tiên của Việt Nam chính thức thăm Mỹ.
Trong thời gian làm thư ký riêng cho Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Nguyễn Mạnh Cầm tại Văn phòng Chính phủ, Thứ trưởng Ngoại giao, Đại sứ Việt Nam tại Campuchia Vũ Quang Minh có vinh dự và may mắn được làm việc gần cố Thủ tướng Phan Văn Khải trong nhiệm kỳ đầu của ông, năm 1997-2002. Trong vô số kỷ niệm, Đại sứ Vũ Quang Minh không bao giờ quên là lần Thủ tướng Phan Văn Khải dẫn đầu đoàn Việt Nam dự Hội nghị thượng đỉnh APEC tại New Zealand năm 1999. Khi đó, Hiệp định Thương mại song phương Việt - Mỹ (BTA) về cơ bản hoàn thành. Tất cả đã sẵn sàng cho lễ ký kết lịch sử ở Auckland, New Zeland bên lề APEC, với sự hiện diện của Thủ tướng Phan Văn Khải và Tổng thống Bill Clinton.
Tuy nhiên, cho đến khi đoàn Việt Nam rời Hà Nội với cả cờ, bút, cặp đỏ bìa Hiệp định... thì văn bản Hiệp định vẫn còn chưa được các cơ quan của ta thẩm định xong và thông qua. Lúc đó, ở New Zealand, Việt Nam chưa có sứ quán và liên lạc bảo mật còn rất khó khăn.
Do đó, ông Vũ Quang Minh ở đầu Hà Nội và ông Bùi Huy Hùng - một thư ký khác của Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Nguyễn Mạnh Cầm tháp tùng đoàn ở đầu Auckland lập 1 đường dây nóng email để cập nhật cho Thủ tướng và Phó Thủ tướng về tiến độ ở nhà.
“Để bảo mật, chúng tôi nói câu chuyện rất đời thường. Anh Hùng email: “Thế được khởi công chưa?”. Tôi viết lại: “Chưa anh ạ, Đội trật tự phường vẫn họp, chưa duyệt bản thiết kế, chưa cho nhà mình xây”. Thủ tướng Phan Văn Khải sốt ruột, ít phút lại mở cửa hỏi: “Thế Minh bảo sao?”. Anh em lại báo cáo: “Thưa anh Sáu, chưa cho ạ”...
Sau đó, ngày 14.7.2000, giờ Việt Nam, Hiệp định thương mại song phương Việt-Mỹ (BTA) đã được ký kết, đánh dấu bước tiến lịch sử trong quá trình bình thường hóa quan hệ hoàn toàn giữa 2 nước” - Đại sứ Việt Nam tại Campuchia Vũ Quang Minh kể lại.
