Nhớ về Trung tướng, nguyên Tư lệnh Bộ đội Trường Sơn Đồng Sỹ Nguyên

Báo Lao Động xin giới thiệu bài viết của ông Trần Văn - Đại biểu Quốc hội khóa XII, XIII - là con rể của Trung tướng, nguyên Tư lệnh Bộ đội Trường Sơn Đồng Sỹ Nguyên viết về vị Tư lệnh huyền thoại của Bộ đội Trường Sơn:

Quê nội vợ tôi ở làng Trung Thôn, xã Quảng Trung, thị xã Ba Đồn (trước đây thuộc huyện Quảng Trạch), tỉnh Quảng Bình luôn là địa bàn có vị trí chiến lược quan trọng, nối giữa vùng chiến khu kháng chiến và vùng địch tạm chiếm trong kháng chiến chống thực dân Pháp.

Đây là tuyến đầu, đóng góp sức người sức của, vừa sản xuất, vừa chiến đấu, phục vụ chiến đấu, chi viện cho chiến trường miền Nam trong kháng chiến chống đế quốc Mỹ. Vùng này sát với các tuyến giao thông huyết mạch trục dọc Bắc - Nam QL.1A và trục ngang Đông - Tây QL.12A, có truyền thống đấu tranh cách mạng kiên cường, là xã Anh hùng các lực lượng vũ trang.

Cách Quảng Trung 5km là xã Quảng Hòa quê ngoại vợ tôi, trước là cùng huyện, nay cùng thị xã. Những năm 80, 90 của thế kỷ trước, khi cùng bà Nguyễn Thị Lan - mẹ vợ tôi - về quê, vợ chồng chúng tôi thường đi bộ cùng bà từ quê nội qua quê ngoại.

Nhà của ông bà nội, nơi bố vợ tôi - Trung tướng, nguyên Tư lệnh Bộ đội Trường Sơn Đồng Sỹ Nguyên - sinh ra nằm cách chợ Sải bên bờ sông Gianh khoảng hơn 100 mét. Giờ đây, khi các con đã mất, các cháu nội, ngoại thì ở xa, nên ngôi nhà gỗ ba gian hai mái ngày xưa đã trở thành từ đường của dòng họ, nơi thờ tự tổ tiên.

Ngôi nhà cổ của các cụ mới được người cháu nội Nguyễn Thành Huế trùng tu, nâng nền để khi nước lũ về thì bị ngập ít hơn. Chiếc cột gỗ lim nơi còn lưu lại vết chém bằng dao của tên quan đội Pháp cùng lý trưởng lúc bực tức vì không truy bắt được những người yêu nước ngày trước vẫn còn đó.

Còn ngoài sân là chiếc bia đá của ngành Văn hóa tỉnh ghi nhận ngôi nhà là di tích lịch sử cách mạng, nơi thành lập chi bộ cộng sản đầu tiên của làng Trung Thôn, tiền thân của Đảng bộ xã Quảng Trung này nay năm 1937.

Một gian bên phải để làm phòng lưu niệm Trung tướng Đồng Sỹ Nguyên, nơi có bức tượng bán thân của ông là tác phẩm của nhà điêu khắc Nguyễn Phú Cường, bức tranh Trung tướng đang trao đổi với Đại tướng Võ Nguyên Giáp trong dịp kỷ niệm 40 năm thành lập đường Trường Sơn - Hồ Chí Minh, Đoàn 559 vào ngày 19 tháng 5 năm 1999 do nữ họa sĩ Trần Thị Trường sáng tác và một số kỷ vật của gia đình.

Dự kiến, vào ngày 1.3.2023, địa phương sẽ tổ chức kỷ niệm 100 năm ngày sinh của Trung tướng, người con ưu tú của quê hương Quảng Bình, một trong những danh tướng của Quân đội nhân dân Việt Nam anh hùng.

Trung tướng Nguyễn Hữu Cường - nguyên Tư lệnh Quân khu IV - kể, Quảng Bình là nơi chiến tranh ác liệt nhất miền Bắc, chẳng khác gì chiến trường thực thụ. Máy bay Mỹ đủ loại, từ B-52 đến F-111A, ném bom từ trên trời xuống, pháo hạm từ 76 đến 406 ly bắn từ tàu chiến của Mỹ ở ngoài biển vào.

Theo số liệu của Bảo tàng Tổng hợp tỉnh Quảng Bình, đế quốc Mỹ đã ném tổng cộng 1.557.417 loạt bom đạn các loại. Mỗi km² chịu 158 quả bom, 16 quả đạn pháp, 3 loạt đạn rốc-két và mỗi người dân chịu 574kg bom tạ. Toàn bộ 133 xã, 459 thôn xóm bị đánh phá, 1 thị xã, 1 thị trấn, 31 xã, 252 thôn xóm bị hủy diệt, 93.712 nhà dân bị phá hủy, 13.786 người chết, 22.456 người bị thương.

Trong những năm tháng chiến tranh vô cùng ác liệt nhưng hào hùng đó, khi người dân nơi đây “tay cày tay súng, bám làng mà chiến đấu, bám đồng ruộng mà sản xuất, bám hố bom mà thâm canh”, lấy “hợp tác xã là pháo đài, chi bộ là cốt thép, xã viên là chiến sĩ”, Nhà nước cho phép mỗi gia đình gửi một con nhỏ ra ngoài Thanh Hóa, Ninh Bình sơ tán để ăn học do Nhà nước nuôi ở K10.

Trung tướng Nguyễn Hữu Cường kể, trong chiến tranh, cơm chỉ để dành cho người ốm, người khỏe chỉ có khoai và sắn, mà cũng không đủ khoai và sắn nữa. Người dân khổ vô cùng. Chồng bộ đội, vợ giáo viên nên lại càng nghèo, chẳng có thu nhập gì ngoài lương vợ và phụ cấp của chồng, xe đạp cũng không có mà đi.

Ấy thế mà trong 9 người con của ông bà ngoại thì cả 5 người con trai đều vào quân ngũ, tham gia ở khắp các chiến trường. Rồi con cái của họ cũng tiếp nối truyền thống đó, phần lớn vào bộ đội, ở nhiều quân binh chủng khác nhau. Giờ thì lớp cha chú đã mất, thế hệ kế tiếp cũng đã ngoài 50, 60, có anh đã trên 70 tuổi, sau khi phục vụ đất nước về nghỉ hưu ở quê hay ở Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, Đà Nẵng, Huế, Vũng Tàu… Mỗi lần về quê ngoại là một lần háo hức được gặp lại anh chị em họ hàng thân thiết, được ngồi lại với nhau để kể những câu chuyện, giai thoại lý thú về các cụ, các bác, các chú ngày xưa.