Doanh nghiệp vi phạm, nhưng người lao động phải gánh hậu quả
Chiều 22.10, Quốc hội thảo luận tại tổ về tình hình thực hiện chính sách, chế độ, quản lý và sử dụng Quỹ bảo hiểm xã hội (BHXH) năm 2020; Việc quản lý và sử dụng Quỹ bảo hiểm y tế năm 2020. Vấn đề NLĐ bị ảnh hưởng bởi dịch bệnh, đời sống khó khăn, không được đảm bảo các quyền lợi về việc đóng BHXH, bảo hiểm y tế được các đại biểu quan tâm, bàn luận.
Khẳng định việc thực hiện chính sách, chế độ BHXH là chính sách an sinh quan trọng, đại biểu Nguyễn Phi Thường (Đoàn TP.Hà Nội, Chủ tịch LĐLĐ TP.Hà Nội) nêu thực tế, thời gian qua, tình trạng trốn đóng, nợ đọng BHXH có chiều hướng tăng nhanh do tác động của dịch COVID-19, làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền lợi của NLĐ.
Khi doanh nghiệp nợ BHXH thì NLĐ sẽ không được giải quyết các trợ cấp như ốm đau, thai sản, tử tuất..., trong khi đó NLĐ vẫn thực hiện đầy đủ nghĩa vụ của mình, đóng từ 10-15%.
“Điều bất hợp lý là doanh nghiệp vi phạm nhưng NLĐ lại phải gánh hậu quả. Hiện có khoảng 50% doanh nghiệp, 30% NLĐ có quan hệ lao động nhưng không được tham gia BHXH bắt buộc. Có tình trạng doanh nghiệp xây 2 bảng lương, 1 bảng lương để trả cho NLĐ, 1 bảng lương để đóng bảo hiểm, điều này ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền lợi của NLĐ” - đại biểu Nguyễn Phi Thường nêu thực tế.
Đại biểu cũng chỉ ra bất cập của Luật BHXH đã có hiệu lực từ năm 2016, theo đó tổ chức Công đoàn có quyền đại diện cho NLĐ khởi kiện doanh nghiệp ra tòa án đối với hành vi vi phạm pháp luật về BHXH gây ảnh hưởng đến quyền lợi và lợi ích hợp pháp của NLĐ. Tuy nhiên, đến nay, việc thực hiện quy định này gặp rất nhiều khó khăn, 6 năm qua chưa có doanh nghiệp vi phạm nào được tòa án đưa ra xét xử. Vướng mắc lớn nhất là sự bất cập, thiếu thống nhất trong các quy định của pháp luật.
“Thẩm quyền khởi kiện hiện nay được giao cho công đoàn cơ sở, tuy nhiên chủ tịch công đoàn cơ sở chủ yếu là kiêm nhiệm, ăn lương của doanh nghiệp, nên rất khó khởi kiện ông chủ của mình. Khi sửa đổi Luật BHXH, chúng tôi đề xuất nghiên cứu, giao quyền khởi kiện này cho công đoàn cấp trên thực hiện” – đại biểu Thường đề xuất.
Ngoài ra, đại biểu Nguyễn Phi Thường cũng kiến nghị Nhà nước tạm ứng, trích từ Quỹ BHXH để giải quyết chế độ kịp thời cho NLĐ bị ảnh hưởng của dịch COVID-19. Bởi bản chất của BHXH là chia sẻ rủi ro.
“Chính phủ đã ban hành Nghị quyết 126/NQ-CP, tuy nhiên trong nghị quyết mới nới lỏng điều kiện nhận hỗ trợ, còn đối tượng thì lại không mở. Chúng tôi đề nghị để có chính sách tổng thể, Chính phủ cần mở đối tượng cần hỗ trợ. Một bộ phận lớn NLĐ ở các khu vực có quan hệ lao động nhưng không được đóng BHXH, không thuộc khu vực nào cả và họ không được hưởng hỗ trợ. Như Hà Nội có khoảng hơn 2,5 triệu NLĐ thì có khoảng 700.000 người thuộc trường hợp này, một con số khá lớn”- đại biểu Thường dẫn chứng.
“Tỉ lệ thu BHXH cao quá, người dân, doanh nghiệp có thể không chịu nổi”
Đại biểu Nguyễn Anh Trí (đoàn Hà Nội) thì bày tỏ băn khoăn về kết dư Quỹ BHXH và quỹ bảo hiểm thất nghiệp là quá lớn - gần 1 triệu tỉ đồng. Từ kết dư quá lớn này, ông đề nghị cần xem lại tỉ lệ chi, mức chi, nội dung chi cho các đối tượng tham gia BHXH tự nguyện, bắt buộc và thất nghiệp.
Bên cạnh đó, năm 2020, tổng số thu BHXH đạt kế hoạch đề ra với mức 265.692 tỉ đồng. Trong đó, số thu BHXH bắt buộc tăng 6,25%, cho dù tốc độ tăng thấp hơn so với tốc độ tăng thu của năm 2019.
Đại biểu đoàn Hà Nội cho rằng cần đánh giá cụ thể về vấn đề này, bởi năm 2020, người dân và doanh nghiệp ảnh hưởng lớn bởi COVID-19, tại sao thu lại tăng?
“Cần xem lại tỉ lệ thu, vì nếu thu cao quá người dân và doanh nghiệp có thể không chịu nổi”, ông Trí nhấn mạnh.
Theo báo cáo thẩm tra về tình hình thực hiện chính sách, chế độ BHXH, quản lý và sử dụng Quỹ BHXH năm 2020, Uỷ ban Xã hội của Quốc hội cho biết, đến hết năm 2020, tổng số kết dư của Quỹ BHXH và Quỹ bảo hiểm thất nghiệp ước đạt gần 953.078 tỉ đồng, trong đó: Quỹ Ốm đau, thai sản là 13.472 tỉ đồng; Quỹ bảo hiểm tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp là 54.089 tỉ đồng; Quỹ hưu trí, tử tuất là 794.920 tỉ đồng và Quỹ bảo hiểm thất nghiệp là 90.597 tỉ đồng.
