Giới nghiên cứu nghệ thuật từ lâu đã phát hiện những vết cặn protein trên các bức tranh sơn dầu cổ điển. Ban đầu, chúng được coi là bụi bẩn, song một nghiên cứu mới được đăng tải trên tạp chí Nature Communications đã làm sáng tỏ mục đích của các danh hoạ châu Âu khi sử dụng protein trong tác phẩm của mình.
Nhà nghiên cứu Ophélie Ranquet tại Viện Công nghệ Karlsruhe Đức nhận định: “Có rất ít tư liệu viết về thành phần protein trên tranh sơn dầu, chính vì vậy kết quả nghiên cứu đã làm chúng tôi bất ngờ. Chỉ một lượng nhỏ lòng đỏ trứng, tác phẩm hội hoạ có thể đạt được sự thay đổi đáng kinh ngạc và các nghệ sĩ luôn tận dụng điều đó”.
So với loại màu vẽ kết hợp giữa lòng đỏ trứng, bột màu và nước của người Ai Cập thì sơn dầu cho những hiệu ứng đậm và mượt hơn trên tác phẩm hội hoạ. Tuy nhiên, nó cũng có một số nhược điểm như dễ bị sẫm màu và hư hại khi tiếp xúc với ánh sáng.
Sơn là một quá trình thủ công cần sự thử nghiệm nên khả năng cao các danh hoạ đã trộn lẫn trứng và sơn dầu để có hiệu ứng màu vẽ tốt hơn.
“Việc bổ sung lòng đỏ trứng có thể điều chỉnh đặc tính của sơn dầu, khiến nó ít bị ôxy hoá hơn do lòng đỏ trứng có chứa chất chống ôxy hoá” - nhà nghiên cứu Ranquet giải thích.
Bên cạnh đó, các phản ứng hoá học giữa dầu, sắc tố và protein trong lòng đỏ trứng cũng ảnh hưởng đến độ mịn của sơn. Theo bà Ranquet: “Sơn dầu trắng khá nhạy cảm với độ ẩm nhưng nếu có thêm một lớp protein, nó sẽ dễ dàng sử dụng hơn rất nhiều”.
Bằng chứng trực tiếp về sự ảnh hưởng của lòng đỏ trứng trong tác phẩm hội hoạ được thể hiện rõ qua bức tranh “Madonna of the Carnation” của da Vinci. Danh hoạ của thế kỷ 16 đã dùng sơn dầu bình thường trong một vài tác phẩm đầu tiên và kết quả là nếp nhăn được hiện rõ trên mặt tranh.
“Sơn dầu bắt đầu khô từ bề mặt trở xuống, đó là lý do bức tranh bị nhăn” - Ranquet nhận định. Bên cạnh đó, các nhà nghiên cứu còn chỉ ra một nguyên nhân khác khiến bề mặt tranh không mịn màng là do lượng sắc tố trong sơn không đủ, điều này hoàn toàn có thể tránh được khi thêm lòng đỏ trứng.
Những vết nhăn xuất hiện khá nhanh sau khi tác phẩm hoàn thiện nên có khả năng Leonardo và các danh hoạ cổ đại đã hiểu được nguyên lý của hiệu ứng đặc biệt. Đó cũng chính là lý do họ bổ sung lòng đỏ trứng vào màu vẽ, tăng khả năng chống ẩm cho các tác phẩm hội hoạ sau.
Một bức tranh khác được quan sát trong quá trình nghiên cứu là “The Lamentation Over the Dead Christ” của Botticelli. Tác phẩm chủ yếu vẽ bằng kỹ thuật màu kiểu cũ, nhưng sơn dầu đã được sử dụng cho nền và một số yếu tố phụ.
“Chúng tôi biết rằng, một phần của tác phẩm đã thể hiện trọn vẹn những nét vẽ điển hình của tranh sơn dầu. Tuy nhiên, một lượng rất nhỏ protein vẫn tồn tại trong đó. Vì protein quá ít và rất khó phát hiện nên thành phần này nghiễm nhiên bị coi là bụi bẩn” - nhà nghiên cứu Ranquet chia sẻ.
Theo các chuyên gia, lòng đỏ trứng đã tạo ra một hiệu ứng tuyệt vời cho các tác phẩm tranh sơn dầu nên việc protein được các danh hoạ sử dụng phần lớn là có chủ ý.
Bà Maria Perla Colombini - Giáo sư Hóa học phân tích tại Đại học Pisa, Italy - hoàn toàn tán thành nghiên cứu phát hiện protein trong tranh sơn dầu: “Kiến thức mới về sơn dầu kết hợp với lòng đỏ trứng không chỉ góp phần bảo tồn và giữ gìn các tác phẩm nghệ thuật mà còn giúp lịch sử nghệ thuật thêm sáng rõ”.
