Nguồn gốc của 12 con giáp thường được lý giải theo truyền thuyết Trung Quốc hoặc thần thoại Phật giáo, nhưng có bằng chứng vật chất cho thấy hệ thống sử dụng 12 con vật để đo thời gian được sử dụng trong triều đại nhà Hán, khoảng 2.000 năm trước.
Làm thế nào hệ thống 12 con giáp của Trung Quốc lan truyền sang các nước láng giềng và tại sao có sức mạnh bền bỉ như vậy vẫn chưa rõ ràng dù việc áp dụng Phật giáo dường như là một lý do.
Điều rõ ràng là trong nhiều thế kỷ, đặc biệt là trong triều đại nhà Đường, Trung Quốc đã vận dụng sức mạnh mềm và truyền bá sang các nước láng giềng nhiều sáng tạo của nước này, từ chữ viết đến cách uống trà và mô hình quản trị Nho giáo.
Nhiều thế kỷ trôi qua, trong khu vực xuất hiện các biến thể. Trong khi Singapore và những nơi nói tiếng Hoa trên thế giới sắp bước sang năm con thỏ thì Việt Nam chuẩn bị bước vào năm mão. Theo Straits Times, không ai biết chắc tại sao Việt Nam lại thay con thỏ bằng con mèo nhưng có một số ý kiến cho rằng từ thỏ trong tiếng Việt cổ nghe giống như từ mèo.
Ngoài ra, ở Thái Lan, rồng được thay thế bằng naga (con rắn thần thoại trong văn hóa Ấn Độ giáo) và thú vị là ở một số vùng phía bắc Thái Lan, con lợn được thay thế bằng con voi.
Nhưng về cơ bản, 12 con giáp tuân theo trình tự này trong nhiều thiên niên kỷ trên khắp Châu Á: Chuột, trâu, hổ, thỏ/mèo, rồng, rắn, ngựa, dê, khỉ, gà, chó và lợn.
Tuy nhiên, năm mới ở các quốc gia Châu Á không giống nhau. Singapore, Trung Quốc, Hàn Quốc và Việt Nam sẽ đón năm mới vào ngày 22.1 năm nay.
Trong khi đó, người Nhật đã bắt đầu năm con thỏ vào ngày 1.1.2023 trong lễ kỷ niệm oshogatsu và người Thái chỉ bắt đầu năm mới vào giữa tháng 4 với lễ hội Songkran.
Lời giải thích ngắn gọn cho sự khác biệt này là Singapore, Hàn Quốc và Việt Nam vẫn đón Tết Nguyên đán theo âm lịch của Trung Quốc.
Người Nhật cũng từng sử dụng một phiên bản điều chỉnh của lịch âm này, nhưng chỉ đến thời Minh Trị Duy Tân năm 1868. Thời điểm đó, Nhật Bản tiến hành hiện đại hóa tích cực, trong đó có thay đổi lớn về văn hóa là áp dụng dương lịch của phương Tây. Khi từ bỏ lịch âm, Nhật Bản đã chuyển năm mới - với tất cả các biểu tượng và phong tục truyền thống - sang ngày 1.1.
Về phần mình, lịch Thái Lan gần giống với hệ thống lịch Surya Siddhanta dựa trên luận thuyết thiên văn sơ khai của Ấn Độ được viết bằng tiếng Phạn. Điều này phản ánh ảnh hưởng mạnh mẽ của Ấn Độ trong khu vực Đông Dương.
