Ngay từ nhỏ, cụ Lê Thị Đào (ở thôn Mỹ Thạnh, xã Nhơn Phúc, thị xã An Nhơn, tỉnh Bình Định) đã được trời ban cho cái chất giọng thanh thoát. Khi lên 10 tuổi, cụ đã học lỏm các chị các anh trong làng về hô bài chòi.
Năm 14 tuổi, cụ trở thành đào nhứt (đào chánh), bôn ba khắp nơi cùng những gánh bài chòi với nghệ danh Minh Trạng.
Những năm 90 của thế kỷ trước, cụ Đào gia nhập CLB bài chòi cổ dân gian Bình Định do cố nghệ sĩ ưu tú Phan Ngạn làm chủ nhiệm. Đến năm 80 tuổi, cụ mới chính thức giải nghệ nhưng nỗi nhớ nghề vẫn đau đáu. Trong suốt quãng thời gian theo đuổi nghệ thuật bài chòi, cụ đã có công không ít trong việc truyền lửa nghề cho những thế hệ hậu bối.
Theo các nhà nghiên cứu, cụ Đào là “hạt ngọc” của bài chòi cổ theo phương thức dân gian. Cụ nắm giữ và tích tụ những tinh hoa của loại hình nghệ thuật này. Hiện nay, cụ là nguồn tư liệu quý để khai thác, phục vụ bảo tồn bài chòi.
PGS.TS Đặng Hoành Loan - nguyên Phó Viện trưởng Viện Âm nhạc, người chủ trì đợt điền dã, sưu tầm tư liệu về bài chòi dân gian Bình Định - từng nhận xét: “Những tâm tình, tài năng của cụ Đào khiến tôi xúc động, ấn tượng về lòng yêu nghề của một nghệ sĩ đích thực và cao cấp lắm! Những nghệ nhân như cụ Đào thực sự là “báu vật nhân văn sống” mà tỉnh Bình Định cần có thái độ ứng xử hợp lí, như tạo điều kiện truyền dạy thường xuyên cho lớp trẻ vì quỹ thời gian của cụ không còn bao nhiêu”.
Một đời hô hát bài chòi, cụ Đào vui mừng khi biết bài chòi được thế giới vinh danh là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Cụ bảo, chưa từng nghĩ có ngày bài chòi vươn ra khỏi làng quê, được thế giới biết đến, vinh danh như hôm nay. Đã có lần cụ nghĩ dù có luyến tiếc đến đâu thì cũng phải chấp nhận thực tế theo thời gian loại hình nghệ thuật này sẽ vĩnh viễn mất đi.
“Nhưng thực tế, mấy năm ròng, hội đánh bài chòi mở khắp nơi trong tỉnh rồi ra tới Hà Nội, vào tận TPHCM biểu diễn; hiệu trẻ, nghệ nhân trẻ ngày một nhiều thêm. Tôi mừng đến ứa nước mắt khi bài chòi được vinh danh”, người nghệ nhân già bộc bạch.
Năm 2007, cụ Đào được Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam phong tặng Danh hiệu Nghệ nhân dân gian và trao Kỷ niệm chương Vì sự nghiệp Văn nghệ dân gian.
Cuối năm 2015, cụ được Chủ tịch Nước phong tặng danh hiệu Nghệ nhân ưu tú vì đã có cống hiến xuất sắc trong gìn giữ và phát huy di sản văn hóa của dân tộc, góp phần vào sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc.
