Cần đánh giá hiệu quả tổng thể
Theo TS Nguyễn Đình Cung, việc phát triển thêm các sân bay nhỏ là cần thiết, nhất là trong bối cảnh mạng lưới sân bay tại Việt Nam vẫn được cho là “mỏng” hơn nhiều quốc gia trong khu vực và trên thế giới.
Trong khi Việt Nam là một nền kinh tế mở, nhu cầu đi lại, giao thương đang ngày càng gia tăng, tương lai, hàng không sẽ trở thành xu hướng phát triển mang tính chủ lực, nếu không bắt kịp chúng ta sẽ tụt hậu. Do đó, xây dựng sân bay như một điểm nhấn trong hệ sinh thái của địa phương.
Động lực này có thể tạo khởi sắc như Lào Cai, Hà Giang, Quảng Trị… muốn phát triển để khai thác lợi thế, kết nối là không thể thiếu, trong đó kết nối về hàng không là khả thi nhất, hiệu quả nhất, trong khi đầu tư có thể là ít nhất so với đầu tư về đường bộ.
Cùng quan điểm, TS Trần Đình Thiên - nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam - cho rằng, nhu cầu sân bay của địa phương hiện nay là nhu cầu có thực, không phải là các cuộc đua như trước kia.
Theo ông Thiên, nhu cầu phải xuất phát từ thực tế để thấy rằng không phải việc đầu tư, xây dựng sân bay nào cũng xấu. Áp hiện tượng cũ vào thực tế mới sẽ không đúng với tình hình khi thời điểm này nhu cầu đi lại của người dân gia tăng và nhiều doanh nghiệp tư nhân cho thấy khả năng tham gia vào những dự án lớn quốc gia.
Ông Phan Đức Hiếu - Ủy viên Thường trực, Ủy ban Kinh tế Quốc hội - cho biết, đề xuất của địa phương là xuất phát từ thực tế, nhưng việc phê duyệt thì phải dựa trên cơ sở khoa học và tiêu chí rõ ràng. Bởi lợi ích của sân bay không chỉ dừng ở hiệu quả của sân bay (lãi/lỗ) mà còn bao gồm những lợi ích gián tiếp khác như phát triển du lịch, logisitcs, đô thị và giải quyết công ăn việc làm…
Do vậy, đánh giá hiệu quả của dự án đầu tư, xây dựng sân bay phải nhìn vào hiệu quả tổng thể, lợi ích tiềm năng cửa dự án chứ không chỉ giới hạn trong một dự án cụ thể.
Theo dự báo của Hiệp hội Vận tải hàng không quốc tế (IATA), tới năm 2035, hàng không Việt Nam sẽ phục vụ tới 136 triệu hành khách, gấp đôi số lượng dự kiến cho cả năm 2022 là 70 - 80 triệu lượt hành khách.
Hiện cả nước có 22 cảng hàng không đang hoạt động, trong đó nhiều cảng hàng không trong nước đã phải khai thác vượt công suất công bố như tại các nhà ga hành khách nội địa sân bay Côn Đảo, Cát Bi, Phú Quốc, Liên Khương, Cam Ranh…
Các chuyên gia cho rằng, Quy hoạch hệ thống cảng hàng không toàn quốc đang được dự thảo là rất quan trọng. Nhưng quan trọng là quy hoạch phải hợp lý nếu không sẽ là điểm nghẽn cản trở sự phát triển. Hơn nữa, việc điều chỉnh quy hoạch sẽ rất mất thời gian và làm lỡ cơ hội phát triển của địa phương và nên bỏ suy nghĩ xây sân bay là phải Nhà nước.
Nhà nước chỉ nên tập trung một số cái lớn còn đâu phân cấp cho địa phương để họ chủ động bố trí vốn và huy động từ khu vực tư nhân. Tư nhân giờ không chỉ có vốn mà còn có kỹ năng quản trị, kinh doanh và tạo lập hệ sinh thái phát triển cho địa phương. Tư duy phải thay đổi thì mới tạo ra sự đột phá.
Theo TS Nguyễn Đình Cung, Nhà nước tạo thể chế, công cụ để các địa phương kêu gọi nhà đầu tư tham gia làm sân bay. Muốn vậy phải xây dựng quy hoạch mở, không mang tính chủ quan của người xây dựng theo kiểu nhìn vào chân mình đoán tương lai để những địa phương có tiềm năng nếu không có kết nối thì không thể khai thác được.
Rà soát cụ thể tại từng địa phương
Trước đại dịch COVID-19, ngành hàng không Việt Nam đã có sự tăng trưởng vượt bậc ở mức 2 con số, từ đầu năm 2022 đến nay hàng không Việt cũng có những tăng trưởng ấn tượng.
Qua đánh giá của Hiệp hội Vận tải hàng không quốc tế (IATA), Việt Nam là 1 trong 25 quốc gia, vùng lãnh thổ có thị trường hàng không nội địa phục hồi nhanh nhất thế giới sau đại dịch. Cũng theo dự báo của IATA đến năm 2035 hàng không Việt sẽ phục vụ trên 136 triệu hành khách, đóng góp 23 tỉ USD và GDP.
Trước nhu cầu đi lại quá lớn các sân bay sẽ quá tải và việc xây dựng các sân bay mới đáp ứng nhu cầu dài hạn sao cho hạ tầng giao thông trở thành bệ phóng cho nền kinh tế và giúp phát triển KTXH tại các địa phương giàu tiềm năng nhưng còn hạn chế về giao thương như các tỉnh miền núi, cao nguyên và hải đảo là điều cần thiết.
Quy hoạch giai đoạn 2021-2030 Việt Nam sẽ có 28 cảng hàng không tầm nhìn 2050 có 31 cảng.
Mới đây nhất Bộ GTVT đã giao Cục Hàng không Việt Nam thành lập đoàn công tác làm việc với 10 địa phương có đề xuất bổ sung quy hoạch sân bay mới là: Hà Giang, Tuyên Quang, Sơn La, Quảng Ngãi, Kon Tum, Đắk Nông, Yên Bái, Hà Tĩnh, Khánh Hòa và Tây Ninh. Theo đó phải đánh giá khả năng hình thành sân bay mới theo tiêu chí đã xây dựng tại hồ sơ quy hoạch sân bay toàn quốc; đánh giá khả năng khai thác dân dụng theo mô hình sân bay chuyên dùng.
Bộ GTVT cho biết, các điều kiện cần để xây dựng sân bay như sản lượng hàng hoá, nhu cầu phát triển KTXH, đảm bảo an ninh quốc phòng, đáp ứng hoạt động khẩn nguy cứu trợ điều kiện tự nhiên vùng trời, cự ly tiếp cận 100km đối với sân bay đồng bằng và 200km đối với sân bay vùng núi. Việc đưa ra các tiêu chí trên để giảm gánh nặng áp lực đối với ngân sách Nhà nước. Do đó, việc huy động vốn đầu tư tư nhân là cần thiết, để nhà đầu tư tính toán hiệu quả về KTXH với điều kiện các quy định về pháp lý phải minh bạch, rõ ràng.
