Những ngày giáp Tết, trong chuyến công tác về các huyện miền Tây xứ Nghệ, chúng tôi ghé thăm gia đình bà Lương Thị Trung ở bản Nưa, xã Yên Khê, huyện Con Cuông (Nghệ An) đúng dịp gia đình đang làm vía để ăn Tết.
Không khỏi ngạc nhiên và có phần tò mò vì ngay giữa gian chính của ngôi nhà sàn, mâm lễ vật được bày ra, gồm xôi, thị gà và rượu. Vị thầy mo ngồi phía trước làm lễ, xung quanh là con cháu và họ hàng thân thuộc.
Bà Trung cho hay “năm nào cũng thế vào dịp cuối năm gia đình tổ chức làm vía để động viên các thành viên trong gia đình sống vui, sống khỏe, làm ăn gặp nhiều may mắn.Vậy là, hôm nay con cháu và họ hàng gần xa sắp xếp công việc đến dự lễ làm vía”.
Đây thực chất là lễ ăn mừng, thầy mo và con cháu, họ hàng sẽ cầu mong những điều tốt lành. Vì thế, những người đến dự thường có quà mừng như con gà, cân gạo nếp, bánh trái hoặc một ít tiền. Sau khi làm lễ, mọi người cùng chung vui quanh mâm cơm, cùng nâng chén rượu mừng, đem lại niềm vui cho gia chủ.
“Đây là phong tục có từ lâu đời của cha ông để lại, nên chúng tôi cứ phải lưu giữ lạị”, bà Trung cho biết thêm.
Qua tìm hiểu lễ cúng vía chỉ mang ý nghĩa động viên tinh thần nhưng cũng rất quan trọng khi năm hết Tết đến đối với bà con đồng bào dân tộc Thái. Trong quan niệm của bản làng, hồn vía cũng quan trọng như thể xác con người, có được chăm sóc, quan tâm chu đáo thì nó mới khỏe mạnh. Hồn vía khỏe mạnh, thể xác mới bình an.
Trong quan niệm người Thái, mỗi bộ phận trên cơ thể con người đều có một hồn vía. Trong cuộc mưu sinh lên rừng, xuống biển, đi xa, đi gần làm ăn, học hành, chơi đùa có thể một phần vía nào đó đang đi lạc. Lễ này nhằm gọi tất cả hồn vía trên cơ thể của mọi người trong nhà về cùng vui Tết.
Ông Vi Xuân Thưởng-bản Nưa xã Yên Khê-Con Cuông cho biết “tục làm vía người Thái vào dịp Tết nó khiến không khí ngày cuối năm như ấm áp hơn và cũng vì thế mà không kém phần linh thiêng, trang trọng. Sau lễ gọi vía ngoài trời, buổi lễ cúng được tổ chức trong nhà để mời vía ăn cơm. Buổi làm vía kết thúc bằng việc buộc chỉ cổ tay. Những sợi chỉ đen được buộc vào tay theo thứ tự các thành viên trong gia đình với mong muốn mọi người luôn khỏe mạnh, sang năm mới mọi điều tốt lành”.
Chia tay bản Nưa, chia tay bà con đồng bào dân tộc khi những cánh đào rừng đã khoe sắc, nhà nhà hân hoan đón một mùa xuân mới, mùa xuân của niềm tin, hy vọng… Mong rằng những nét đẹp văn hóa này còn lưu giữ nhằm thắt chặt tình đoàn kết, gắn bó của họ hàng, làng bản nơi rẻo cao.
