Tình người sau cuộc chiến
Gần 50 năm trôi qua, ký ức về những năm tháng tham gia kháng chiến vẫn còn nguyên vẹn trong tâm trí người lính già Phùng Văn Toàn, năm nay 72 tuổi, trú tại phường Nghĩa Tân, thành phố Gia Nghĩa. Rời chiến trường, trở về địa phương, ông Toàn luôn đau đáu về những hy sinh xương máu của đồng đội.
Ông Toàn cho biết, năm 1970, ông nhập ngũ rồi tham gia kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Ông trực tiếp chiến đấu ở chiến trường B (chiến trường miền Nam) cho đến ngày thống nhất đất nước. Năm 1979, khi chiến tranh biên giới ở phía Bắc nổ ra, ông tiếp tục tái ngũ, tham gia chiến đấu bảo vệ Tổ quốc. Đến năm 1992, ông Toàn cùng gia đình rời quê Vĩnh Phúc để vào Đắk Nông lập nghiệp.
Gần 10 năm trước, ông Toàn xin làm quản trang tại Nghĩa trang Liệt sĩ tỉnh Đắk Nông. Chia sẻ về nguyện vọng này, ông Toàn tâm sự: “Gần 10 năm trong quân ngũ nên tôi đã chứng kiến nhiều đồng đội của mình hy sinh. Còn tôi may mắn được lành lặn trở về. Đây là công lao của các đồng đội đã hi sinh xương máu để mang lại hòa bình, thống nhất đất nước. Thế nên, chừng nào tôi còn sống thì tôi phải làm một điều gì đó để tri ân, báo đáp sự hi sinh cao cả của đồng đội”.
Thế nên, trong suy nghĩ của ông Toàn, quản trang không đơn giản là công việc. Đó là trách nhiệm, ân tình của người lính còn sống đối với những đồng đội đã nằm xuống. Hàng ngày, ông Toàn đảm nhận công việc quét dọn, cắt tỉa cây cối và hướng dẫn thân nhân gia đình liệt sĩ khi tới thăm nom. Mỗi tháng 2 lần, vào mùng 1 và ngày rằm, ông cùng vợ đều lo hương khói cho tất cả các phần mộ liệt sĩ.
Ông Toàn cho biết, hiện tại ở Nghĩa trang Liệt sĩ tỉnh đang là nơi yên nghỉ của nhiều liệt sĩ quê ở các tỉnh phía Bắc như: Cao Bằng, Thái Nguyên, Tuyên Quang… Do điều kiện đường sá xa xôi, kinh tế khó khăn… nhiều gia đình đã nhờ ông chăm sóc, thờ cúng, tổ chức ngày giỗ cho các liệt sĩ. “Không có người thân đến, bản thân tôi phải có trách nhiệm chăm lo, phúng viếng cho đồng đội của mình”, ông Toàn chia sẻ.
Trăn trở về những phần mộ không tên
Nghĩa trang Liệt sĩ tỉnh Đắk Nông nằm ngay trung tâm thành phố Gia Nghĩa. Tại đây, có 500 phần mộ liệt sĩ thì gần một nửa vẫn chưa xác định được nhân thân, quê quán. Chính những phần mộ liệt sĩ chưa có tên tuổi, quê quán ấy khiến người lính già luôn khắc khoải trong lòng.
Ông Toàn tâm sự, gần 10 năm qua, công việc quản trang giúp ông tiếp xúc với rất nhiều thân nhân liệt sĩ. Có những người từ các tỉnh phía Bắc, lặn lội vào tận Tây Nguyên để tìm hài cốt của người thân thông qua tờ giấy báo tử, thông báo hy sinh tại khu vực nào.
Chứng kiến những bà cụ, những người vợ đầu đã bạc, lưng đã còng đi tìm được hài cốt của chồng, con, ông Toàn không biết bao nhiêu lần nghẹn ngào nước mắt. “Có những liệt sĩ, khi tìm thấy chỉ còn là nắm đất, may mắn thì còn lại vài mẩu xương cùng đồ dùng cá nhân. Chính vì thế, khi thân nhân đến tìm, phải nhờ đến việc xét nghiệm ADN mới cho ra kết quả. Nhiều người thân liệt sĩ, mang hy vọng từ Bắc vào đây rồi lại thất vọng, buồn bã trở về”, ông Toàn kể.
Vừa tâm sự, ông toàn vừa đưa mắt nhìn về phía những ngôi mộ nằm lặng lẽ giữa Nghĩa trang Liệt sĩ tỉnh, đôi mắt ông Toàn đỏ hoe. Ông Toàn chia sẻ: “Tôi chỉ ước, những ngôi mộ kia sẽ có tên tuổi, địa chỉ. Chỉ có như vậy những đồng đội của tôi sẽ tìm về được với gia đình, người thân. Bản thân tôi năm nay đã hơn 70 tuổi, nhưng còn sống ngày nào, tôi vẫn ở đây, canh giấc ngủ cho đồng đội ngày ấy. Tôi cũng luôn mong chờ người thân của các đồng đội sẽ đến thăm hay đón các anh về với gai đình, quê hương”.
Trước những đóng góp thầm lặng của mình, năm 2020, ông Toàn đã được Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội tuyên dương "Tấm gương sáng thầm lặng vì cộng đồng". Ông Toàn cho biết, đây là vinh dự và là động lực để ông tiếp tục gắn bó với công việc quản trang cho những đồng đội thuở nào.
