Theo văn bản kiến nghị của 20 nhà thầu gửi Ủy Ban Thường vụ Quốc hội, Ủy ban Kinh tế Quốc hội, Thủ tướng Chính phủ và các bộ liên quan, trước biến động quá lớn về giá cả các loại vật liệu chính, họ đang phải đối mặt với tình trạng nhiều loại vật liệu chính biến động tăng đột biến như: Thép, đất đắp các loại, cốt liệu đá cho bêtông ximăng, bêtông nhựa... cát vàng sản xuất bêtông ximăng. Từ quý III/2022, nhà thầu đã có rất nhiều văn bản báo cáo cơ quan chức năng báo cáo thực trạng biến động giá các loại vật liệu chính và đề xuất giải pháp tháo gỡ.
Hiện, một số chủng loại vật tư, vật liệu chính như: Giá đất đắp tăng khoảng 30 - 50%, cá biệt có gói thầu tăng 154%; Cát vàng tăng khoảng 15 - 40%, cá biệt có gói thầu tăng 187%; giá nhựa đường tăng khoảng 35 - 50%; Giá sản xuất bêtông nhựa tăng khoảng 20 - 55%; Giá cấp phối đá dăm loại 1 tăng khoảng 30 - 45%, cá biệt có gói thầu tăng 129%; Giá nhiên liệu dầu diezel tăng phi mã 138 - 163%; Giá thép tăng 40 - 50%, một số thời điểm tăng đến 70%; Giá ximăng tăng khoảng 20 - 35%, cá biệt có gói thầu tăng 47%. Các nhà thầu cung cấp dịch vụ vận chuyển đang thông báo sẽ tiếp tục tăng giá cước vận tải lên 30 - 40%. Trong khi đó, với khối lượng đất đắp rất lớn, giá trị vật liệu đất đắp chiếm tỉ trọng lớn trong giá hợp đồng từ 15 - 25%.
Theo Hiệp hội các nhà thầu, biến động một số vật tư, vật liệu chính nêu trên (chưa tính biến động máy thi công, nhân công) tăng khoảng 20 - 30% so với giá trị hợp đồng trừ dự phòng. Bên cạnh đó, hầu hết các nhà cung cấp, chủ mỏ đều yêu cầu cơ chế thanh toán 100% trước khi nhận hàng như: Đá các loại, thép, bêtông, nhiên liệu diezel, nhựa đường. Thậm chí, yêu cầu phải đặt cọc trước theo khối lượng phân bổ của nhà cung cấp.
Trong khi đó, hầu hết các địa phương nơi dự án đi qua (Ninh Bình, Thanh Hóa, Nghệ An, Bình Thuận, Ninh Thuận, Đồng Nai…) thời gian gần đây chưa có dự án đầu tư xây dựng công trình đường bộ cao tốc nào. Công bố giá vật liệu và chỉ số giá do địa phương ban hành chỉ phù hợp cho các công trình cấp thấp hơn có quy mô nhỏ…
Xác định thời gian hoàn thành dự án theo hợp đồng không còn nhiều, Hiệp hội các nhà thầu thi công dự án cao tốc Bắc - Nam kiến nghị căn cứ thực tế biến động giá vật liệu chủ yếu (theo 5 nhóm chỉ số biến động vật liệu trong công thức điều chỉnh giá: Nhựa đường, sắt thép xây dựng, cát các loại, ximăng) làm cơ sở tính toán điều chỉnh giá cho nhà thầu; Bổ sung vật liệu đất đắp nền đường vào công thức điều chỉnh giá hợp đồng.
Hiệp hội các nhà thầu thi công dự án cao tốc Bắc - Nam cũng đề xuất, đối với các dự án thành phần thực hiện theo hình thức PPP cho phép được điều chỉnh giá hợp đồng khi chỉ số trượt giá vật liệu, nhiên liệu trong thời gian xây dựng dự án vượt quá chỉ số trượt giá đã tính toán trong tổng mức đầu tư của dự án trong trường hợp chi phí trượt giá làm vượt tổng mức đầu tư.