Hành trình bám theo “ông trùm thịt bẩn”
Có thể nói, PV thực hiện tuyến bài điều tra là một công việc đi tìm cái sự thật được che đậy và ẩn náu bên trong, bởi nếu chỉ nhìn bên ngoài thì khó có thể nhận ra được. Do tính chất của công việc là điều tra, phản ánh những vấn đề sai trái nhằm góp phần xây dựng một xã hội được tốt đẹp hơn, nên khi thực hiện PV luôn gặp những khó khăn, vất vả và cả những hiểm nguy đang rình rập.
Có thể lấy ví dụ về tuyến bài điều tra “Thâm nhập đường dây cung cấp thịt heo bẩn lớn nhất phía Nam” đăng trên Báo Lao Động vào tháng 3.2022 vừa qua, do tôi và một đồng nghiệp cùng thực hiện. Để làm tuyến bài này, tôi đóng vai là chủ một cơ sở sản xuất giò chả, trong khi một đồng nghiệp của tôi đóng vai công nhân mổ heo tại nhà máy giết mổ gia súc để thâm nhập điều tra. Việc đóng 2 vai với 2 vị trí khác nhau là để tiếp cận được ở nhiều khía cạnh, nhằm thu thập đủ chứng cứ về việc một số cán bộ thú y và lò mổ tiếp tay cho việc tuồn heo chết ra ngoài tiêu thụ. Khi thực hiện tuyến bài này, chúng tôi đã mất nhiều thời gian và công sức, nhiều đêm phải thức trắng lần theo từng dấu vết, từng manh mối của các đối tượng có liên quan.
Khó khăn đầu tiên khi thực hiện tuyến bài là chúng tôi rất khó tiếp cận được “ông trùm” trong đường dây cung cấp thịt heo bẩn này là Biên Heo, được xem là đầu nậu chính trong việc thu mua heo chết tại các lò mổ ở TPHCM và Long An. Sở dĩ khó tiếp cận được nhân vật này, bởi do tính chất công việc “làm ăn” có vấn đề “đen tối”, nên Biên Heo rất thận trọng và cảnh giác với những người lạ lần đầu gặp. Sau nhiều ngày tìm cách tiếp cận bất thành, chúng tôi chỉ còn cách tìm gặp một người đã từng “làm ăn” chung với ông này và nhờ giới thiệu đến gặp Biên Heo để đặt vấn đề “hợp tác làm ăn” thì mới được ông này đồng ý gặp.
Quá trình thực hiện tuyến bài, chúng tôi luôn thay nhau ứng trực trước nhà ông trùm thịt heo bẩn này, cả ngày lẫn đêm để theo dõi mọi hoạt động của ông ta. Khi Biên Heo lái xe ôtô ra khỏi nhà, lập tức chúng tôi bám theo để tìm hiểu ông trùm này đi lấy nguồn hàng từ đâu và sau đó đi giao số thịt bẩn này cho những đầu mối nào... Trong suốt hành trình bám theo đối tượng, chúng tôi thường xuyên thay đổi áo khoác ngoài, thay đổi áo xe ôm công nghệ để tránh bị phát hiện.
Quá trình bám theo đối tượng, chúng tôi gặp không ít khó khăn, nhất là việc ông ta đi ôtô nên có những lúc di chuyển với tốc độ rất nhanh, trên những làn đường chỉ dành riêng cho ôtô, trong khi chúng tôi lại bám theo bằng xe máy và chỉ được phép đi vào làn đường dành cho xe 2 bánh. Do vậy, “cuộc đua” song song này giống như một sự cân não về sự tính toán, để làm thế nào bám theo ông ta nhưng không bị mất dấu, ghi được hình ảnh chứng cứ cần thiết nhưng không bị phát hiện.
Có những lúc vào đêm khuya, đường vắng với những cung đường rộng nhiều làn ôtô như Trường Chinh, Cộng Hòa, Quốc lộ 22, Quốc lộ 1A... thì Biên Heo di chuyển với tốc độ hơn 80km/giờ và vượt qua các dòng xe tải lớn khác, nên việc bám đuôi càng khó khăn hơn vì rất dễ mất dấu khi đến ngã tư, ngã ba. Nhiều tuần theo dõi và bám sát ông trùm thịt heo bẩn này, chúng tôi phải tìm mọi cách để làm sao ghi hình được hình ảnh rõ ràng làm chứng cứ, trong khi mọi hoạt động giao dịch giữa ông trùm thịt heo bẩn và các “đối tác” diễn ra nhanh chóng, thường vào đêm khuya.
Sự thật bật sáng sau những đêm thức trắng
Sau khi thực hiện xong “vòng ngoài” là bám theo ông trùm Biên Heo, thì chúng tôi lại tính phương án thâm nhập vào “vòng trong” là Nhà máy giết mổ gia súc Xuân Thới Thượng và Lò mổ Xuyên Á, được xem là 2 lò mổ tập trung lớn nhất TPHCM. Thế nhưng làm thế nào để thâm nhập vào được bên trong 2 nhà máy này nhằm tiếp cận được nơi xuống heo, nơi giết mổ heo chết và nơi cán bộ thú y làm công tác kiểm dịch là một bài toán khó.
Lúc đầu chúng tôi nghĩ cách đến xin vào làm việc tại 2 lò mổ trên, nhưng đều nhận cái lắc đầu vì nơi đây đã đủ người. Tuy nhiên, quá trình tìm hiểu, chúng tôi được biết để xin vào làm việc cho nhà máy giết mổ gia súc, không phải là vấn đề đơn giản như xin việc ở nhiều nhà máy khác. Bởi các lò mổ tại đây, chủ yếu tuyển người quen biết, những người vào làm trước sau đó giới thiệu người quen vào làm sau, hạn chế tối đa việc tuyển những người xa lạ tự đến xin việc. Bằng chứng là chúng tôi nhiều lần đến liên hệ xin việc, nhưng không được chấp nhận với lý do là đã đủ người làm, nhưng khi chúng tôi tìm cách để kết nối với người đang làm trong lò mổ và nhờ người này xin cho thì được “gật đầu” tiếp nhận ngay.
Sau khi được tiếp nhận, từ đây hành trình đi làm công nhân mổ heo đối với chúng tôi là hết sức vất vả, vì phải thức trắng đêm để làm việc (do tính chất công việc nên lò mổ chỉ làm từ 11h đêm hôm trước đến 5h sáng hôm sau). Những ngày đầu, do chưa quen với công việc cạo lông heo, nên khi thức đêm đứng làm việc trong khoảng 30 phút đến 1h đồng hồ, là đôi chân đã mỏi và đôi tay cũng “rã rời”. Mặc cho lông heo, huyết heo bám đầy người, từ đầu tới chân, cộng thêm mùi heo tanh hôi, nhưng chúng tôi vẫn cố gắng và kiên trì làm cho thật tốt, nếu không sẽ bị quản lý cho nghỉ việc thì sẽ mất đi cơ hội tiếp cận những mảng tối ở bên trong này.
Tại mỗi dây chuyền mổ heo, luôn có hàng chục công nhân đứng gần nhau, trên tay ai cũng lăm lăm con dao sắc bén để cắt đầu heo, cạo lông, mổ bụng, phân thành mảnh... Do vậy, chỉ cần chút sơ sẩy bị đứt tay, bị thương là chuyện thường ngày. Bản thân chúng tôi những ngày đầu làm cũng bị đứt tay và 2 bàn tay phồng rộp, mất sức do thức trắng nhiều đêm. Vất vả là thế, nhưng chúng tôi vẫn quyết tâm bám trụ làm nhiều ngày sau đó, để thu thập đủ thông tin chứng cứ cần thiết, với mong muốn phơi bày đường dây thịt bẩn này ra ánh sáng để bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng.
Đặc thù của phóng sự điều tra này là phải thu thập được đầy đủ chứng cứ từ đầu xảy ra vụ việc đến khi kết thúc vụ việc. Do vậy, chúng tôi phải theo dõi các đối tượng liên tục, để thu thập việc xuống heo có heo chết nhưng không đưa đi tiêu hủy mà đưa vào lò mổ, sau đó đưa đi tiêu thụ với các chứng cứ cụ thể, mà các đối tượng bị phản ánh không “cãi” hay chối bỏ được. Do vậy, chúng tôi phải tiếp cận các lò mổ, nhằm thu thập thông tin ở nhiều góc độ khác nhau, nhất là việc tiếp cận được một số cán bộ thú y, lò mổ và ông trùm Biên “Heo”... để chứng minh được họ đang có sự tiếp tay với nhau để tuồn heo chết ra ngoài tiêu thụ, là cả một hành trình đầy khó khăn.
