Tất cả cho tiền tuyến
Tháng 8.1953, đoàn xe thồ hỏa tuyến Thanh Hóa lên đường đi phục vụ chiến dịch Điện Biên Phủ. Đầu tháng 11.1953, dân công Thanh Hóa cùng ngành giao thông đã mở thông đường 41, con đường huyết mạch vận chuyển lương thực, vũ khí lên Điện Biên.
Từ cuối năm 1953 đến tháng 3.1954, dân công Thanh Hóa đã kế tiếp nhau vận chuyển hai lần lên chiến dịch với khối lượng 2.352 tấn lương thực và 265 tấn thực phẩm. Đến ngày 15.4.1954, Trung ương Đảng và Bộ chỉ huy chiến dịch giao cho Thanh Hóa phải vận chuyển tiếp tế gần 2.000 tấn gạo và 282 tấn thực phẩm lên chiến dịch vào thời hạn cuối là ngày 31.5.
Tại thời điểm 1954, chiếc xe đạp là tài sản lớn của mỗi gia đình và cả xã cũng chỉ có vài chiếc. Vậy nhưng người dân vẫn sẵn sàng mang khối tài sản đó tham gia phục vụ chiến trường.
Đoàn xe thồ dân công kháng chiến thị xã Thanh Hóa ra đời, ông Trịnh Vòi là đoàn trưởng. Nối tiếp phong trào ấy, ở các huyện Quảng Xương, Hoằng Hóa, Đông Sơn, Thạch Thành, Hà Trung, Nông Cống... cũng thành lập đại đội xe thồ bổ sung vào đội quân xe đạp thồ hùng hậu của tỉnh phục vụ chiến dịch Điện Biên Phủ.
Đoàn xe đạp thồ Thanh Hóa bắt đầu tiến quân từ Ngã Ba Voi (thuộc địa phận TP Thanh Hóa ngày nay) đến tập kết tại Hồi Xuân để biên chế và chỉnh đốn đội ngũ. Đoàn xe thồ biên chế theo từng huyện, mỗi huyện là một đại đội, hay còn gọi là một C.
Từ Hồi Xuân đoàn đi qua các địa danh suối Rút - Hòa Bình - Mộc Châu - Yên Châu - Sơn La - vượt đèo Pha Đin đến ngã ba Tuần Giáo. Trên chặng đường vận chuyển từ trạm H1 (Tuần Giáo) đến Điện Biên Phủ dài gần 80km, đoàn xe đạp thồ Thanh Hóa được bố trí tới 3.000 xe.
Thi đua cùng các chiến sĩ ngoài mặt trận, phong trào “thồ nhiều, đi nhanh” ngày càng lan rộng, cổ vũ mọi người phấn đấu tăng trọng lượng thồ hàng. Từ 150 đến 200kg/chuyến xe tăng lên 300kg và nhiều hơn nữa. Đáng khâm phục là “kiện tướng xe thồ” Cao Văn Tỵ, luôn chở tới 315kg; Bùi Tín - người 2 lần vinh dự được tặng thưởng Huy hiệu Bác Hồ và Huân chương Chiến công hạng Ba, đạt năng suất 320kg trong suốt chiến dịch Điện Biên Phủ. Đặc biệt là “nhà vô địch xe thồ hàng” Trịnh Ngọc với kỷ lục vận chuyển 345,5kg/chuyến... đã lập nên huyền thoại trên những cung đường đèo dốc cheo leo, hiểm trở.
Tổng kết chiến dịch, Thanh Hóa là tỉnh cung cấp hậu cần chính. Số dân công Thanh Hóa huy động trong đợt ba của chiến dịch lên tới mức kỷ lục: 120.000 người trong đó có 25.000 nữ dân công. Trong toàn bộ chiến dịch, Thanh Hóa đã huy động 182.124 dân công gánh bộ và 11.000 dân công xe đạp thồ chuyển tiếp.
Như vậy, Thanh Hóa đã có hơn 1 triệu lượt người, bằng nửa số dân của tỉnh lúc bấy giờ, với 27 triệu ngày công phục vụ chiến dịch.
Chiến thắng của ý chí, lòng yêu nước
Tướng Navarre từng nhận định: “Lực lượng của tướng Giáp sẽ không thể có được chuyển tiếp viện vũ khí, đạn dược và lương thực. Phải mang hàng nghìn tấn hàng, xuyên hàng trăm kilômét rừng rậm để tiếp viện cho một lực lượng chiến đấu khoảng 50.000 người là một thử thách không thể vượt qua”.
Trong cuốn “Tấn thảm kịch Đông Dương”, các tác giả Pháp đã viết về sai lầm của tướng Navarre: “đã tin rằng Việt Minh không tiếp tế được tới Điện Biên Phủ; họ muốn tới được đó thì sẽ ăn hết bốn phần năm những gánh thực phẩm, mặt khác không quân của ông ta còn có thể phá hủy những đường tiếp tế”. Vậy nhưng cuối cùng, tướng Navarre đã phải đầu hàng, thực dân Pháp chấp nhận thất bại.
Chính viên cựu đại tá không quân Pháp Jules Joy đã thú nhận về sự thất bại của thực dân Pháp: “Mặc dù nhiều tấn bom đạn đã trút xuống các trục lộ giao thông nhưng tuyến tiếp tế của Việt Minh không bao giờ dứt. Không phải chỉ viện trợ của Trung Quốc giúp Việt Minh đã thắng tướng Navarre, mà chính là những chiếc xe nhãn hiệu Pơ-giô thồ được từ 200-300kg, được điều khiển bởi những dân công ăn không đủ no, ngủ ngay trên nền đất, dưới những tấm vải nylon. Tướng Navarre bị đánh bại không phải bởi các phương tiện chiến tranh mà là do trí thông minh và ý chí quyết thắng của đối phương".
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến thắng lợi của chiến dịch Điện Biên Phủ, trong đó một nguyên nhân quan trọng có ý nghĩa quyết định là sự chi viện to lớn của hậu phương cả về vật chất lẫn tinh thần.
