Theo lãnh đạo TCT đường sắt, mạng đường sắt quốc gia có tổng chiều dài 3.143km, với 2.531km đường chính tuyến, 612km đường ga và đường nhánh nhưng được xây dựng từ lâu, lạc hậu. Từ năm 1975 đến nay có xây dựng mới tuyến đường sắt xuống cảng Cửa Lò nhưng đã dừng hoạt động; tuyến ĐS Yên Viên - Phả Lại - Hạ Long - Cái Lân thì bị đình hoãn, còn lại không có tuyến đường sắt mới nào được đầu tư trọn vẹn. Đường nhánh kết nối với cảng biển nhiều nơi bị dỡ bỏ, kết nối kém.
Giao cắt đường sắt và đường bộ trên các tuyến dày đặc, tuyến đường sắt Bắc - Nam còn những nút thắt ảnh hưởng đến năng lực thông qua như cầu yếu, hầm Hải Vân, hầm Khe Nét… Hành lang an toàn đường sắt nhiều đoạn bị xâm phạm nghiêm trọng.
“Vốn cho duy tu đường sắt hàng năm dao động khoảng từ 1.700 – 2.000 tỉ đồng từ nguồn sự nghiệp kinh tế nhưng cũng chỉ đáp ứng được khoảng 40% so với nhu cầu. Mức đầu tư như vậy chỉ chiếm khoảng 2-3% tổng vốn đầu tư cho GTVT.” Thứ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Ngọc Đông nói và kiến nghị Chính phủ ưu tiên vốn trung hạn cho các dự án tháo nút thắt về hạ tầng đường sắt, dự án về hành lang, đường gom an toàn đường sắt, ưu đãi cho đầu tư phát triển công nghiệp đường sắt…
Ông Vũ Tá Tùng, TGĐ Tcty Đường sắt VN cho biết thị phần vận tải đường sắt thấp và ngày càng có dấu hiệu suy giảm. Vận tải hành khách, với các tuyến ngắn thì không cạnh tranh được với đường bộ, các tuyến đường dài thì khó cạnh tranh với hàng không giá rẻ.
Để tìm hướng cho ngành này, Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng yêu cầu phải có thứ tự ưu tiên các dự án nâng cấp tuyến đường sắt Bắc – Nam để từng bước đạt mục tiêu tốc độ tàu hành khách đạt 90km/h, trong đó từng bước đầu tư khắc phục nút thắt về hạ tầng; đầu tư, cải tạo, nâng cấp các nhà ga; từng bước xóa bỏ các điểm giao cắt đồng mức đường sắt- đường bộ; đầu tư nâng cấp trang thiết bị ngành ĐS; Tăng cường bước đầu tư kết nối đường sắt quốc gia với các cơ sở sản xuất, dịch vụ lớn, đặc biệt là cảng biển.
Về dự án tuyến đường sắt Bắc – Nam tốc độ cao, Phó Thủ tướng yêu cầu tập trung hoàn thành báo cáo để trình Quốc hội thông qua chủ trương đầu tư, từ đó tìm kiếm các nhà đầu tư…
