Có thể nói, với rất nhiều công nhân lao động, sổ bảo hiểm xã hội là tài sản, là "của để dành" duy nhất và lớn nhất của họ trong quá trình làm việc và tham gia đóng bảo hiểm xã hội.
Ngoài “tài sản” là của để dành lớn nhất, hiện nay đa số công nhân lao động hoàn toàn không có khoản tiền, khoản tài sản tích lũy nào khác trong khi mức thu nhập từ tiền công, tiền lương hàng tháng cũng chỉ đủ chi tiêu, trang trải cuộc sống, nếu không muốn nói là thiếu trước hụt sau, đời sống của nhiều người lao động hết sức bấp bênh.
Khi không may mất việc làm và rơi vào tình cảnh thất nghiệp thì việc “bấu víu” vào tài sản lớn nhất và duy nhất là sổ bảo hiểm xã hội, cũng là những năm tháng làm việc, tham gia đóng góp vào quỹ bảo hiểm xã hội để làm thủ tục nhận trợ cấp bảo hiểm xã hội một lần, thậm chí là để cầm cố, bán sổ bảo hội xã hội của mình với giá rẻ hơn một nữa cũng là điều dễ hiểu.
Vì sao có một số người lao động chấp nhận mua bán, cầm cố sổ bảo hiểm xã hội dù có nhiều người biết việc làm đó là hành vi bị nghiêm cấm, hành vi vi phạm pháp luật, vi phạm Luật Bảo hiểm xã hội và khi cầm cố, bán sổ bảo hiểm xã hội sẽ chịu nhiều thiệt thòi? Bởi khi bị thất nghiệp và mất việc làm, người lao động thường phải chờ đợi một năm sau kể từ ngày bị chấm dứt hợp đồng, bị mất việc làm mới được làm thủ tục nhận trợ cấp bảo hiểm xã hội một lần.
Có lẽ vì lý do đó và thời gian chờ đợi quá lâu, tới một năm sau, trong khi đó hoàn cảnh và cuộc sống trước mắt không thể tiếp tục chờ đợi. Vì vậy, nhiều người đành "nhắm mắt đưa chân", chấp nhận mua bán, cầm cố sổ bảo hiểm xã hội và làm giấy ủy quyền cho những người nhận cầm cố, mua bán để làm thủ tục nhận bảo hiểm xã hội một lần.
Để phòng ngừa và ngăn chặn tình trạng cầm cố, mua bán sổ bảo hiểm xã hội diễn ra rầm rộ như hiện nay, thiết nghĩ cũng cần xem xét sửa đổi, bổ sung Luật Bảo hiểm xã hội và các quy định khác theo hướng tăng nặng mức phạt vi phạm hành chính đối với hành vi cầm cố, mua bán sổ bảo hiểm xã hội như hiện nay. Bởi lẽ theo quy định hiện hành, mức phạt vi phạm hành chính trong việc cầm cố, mua bán sổ bảo hiểm xã hội đối với người lao động cũng còn quá nhẹ, chưa đủ sức răn đe.
Cũng cần nói thêm rằng, đối với các hành vi thu gom, cầm cố mua bán sổ bảo hiểm xã hội của một số người, một số đối tượng cần xem xét có hay không có dấu hiệu trục lợi nhằm xử lý mạnh tay hơn nữa, thậm chí là truy cứu trách nhiệm hình sự nếu có dấu hiệu trục lợi từ việc thu gom, mua bán, cầm cố sổ bảo hiểm xã hội. Từ đó, tiến tới ngăn chặn phòng ngừa tình trạng thu gom mua bán cầm cố sổ bảo hiểm xã hội như hiện nay.
