Hồ Phi Thủy Ngọc trai huyền thoại...

“Chúa ngọc” trời Nam...

“Ở Phú Quốc có hàng trăm người bán ngọc, nhưng chỉ duy nhất một người nuôi trai, cấy ngọc và cũng là người có cơ sở kinh doanh ngọc trai lớn nhất Phú Quốc”, sau khi mạnh dạn khẳng định về ông chủ Cty Ngọc trai Ngọc Hiền, ông Trần Quốc Khanh, nguyên Phó phòng Kinh tế huyện Phú Quốc đã trực tiếp hướng dẫn tôi đi thực tế với lý do: “Để làm rõ trắng đen”. Điểm hẹn là Showroom Ngọc trai Phú Quốc tại Bãi Dài, một trong những bãi biển đẹp ở Phú Quốc (ấp Đường Bào, xã Dương Tơ). Mới hơn 8 giờ sáng thứ bảy, nhưng khoảng sân rộng hơn 1.000m² trước cơ sở đã chật kín những xe lớn, xe nhỏ của các công ty lữ hành, của các hãng taxi... như cho thấy du khách đến Đảo Ngọc muốn mua sắm, tham quan ngọc trai đều tìm về đây.

Ấn tượng đầu tiên của tôi về ông Thủy rất đặc biệt là ngoài cái giọng “trọ trẹ” rặc Hà Tĩnh ra, gần như không có gì đặc biệt. Tuy nhiên, mới bước vào sân, ông chủ sinh năm 1969 đã khiến tôi nghĩ khác. Ngay trước cửa vào phòng trưng bày, ông Thủy tổ chức nhiều bàn tham quan trực tiếp mổ trai xem ngọc. Mỗi đoàn đều được thưởng thức màn trình diễn này và bán tại chỗ nếu khách có nhu cầu. Đây là điều khác biệt mà các điểm khác không có được.

Bên trong phòng bán hàng được thiết kế, bày trí sang trọng như siêu thị cao cấp, tất cả nhân viên nữ đồng phụ áo dài chào đón, tư vấn cho khách hàng... Rồi như sóng biển, người ra, kẻ vào nườm nượp, tiếng nói, tiếng chào, tiếng í ới từ quầy tính tiền, điểm soi gương thử hàng... khiến cho hệ thống máy lạnh cao cấp phải chạy hết công suất mới đủ sức làm mát căn phòng luôn túc trực 50-150 khách.

Dạo quanh một vòng showroom, chúng tôi có cảm giác như lạc vào thế giới ngọc trai hơn là đang tham quan điểm bán. Ngọc ở đây vừa đa dạng về kích cỡ, hình dáng mà còn rất đa dạng về màu sắc, như: trắng, ngà; vàng, vàng chanh, vàng kim; hồng, hồng nhạt; đen, đen xanh, đen xám, đen ánh xanh... và tất cả được chế biến dưới nhiều loại hình trang sức, như: vòng đeo tay, cổ; nhẫn, bông tai... Và ông Thủy còn làm tôi choáng hơn khi quảng bá: “Hiện tôi đang có 6 showroom và 4 vùng nuôi với trên 300 lao động làm việc”. Trong đó, chỉ riêng ở Phú Quốc, có đến 05 showroom ở các vị trí đắc địa nhất Đảo Ngọc. “Đến nay chưa có doanh nghiệp nào đạt quy mô này, vì vậy có thể xem đây “chúa ngọc” cả khu vực miền Nam”, ông Khanh khẳng định.

Tạo ngọc cho “Đảo Ngọc”

Anh Thủy đích thân đưa tôi thăm vùng nuôi ở Hòn Rõi (xã Hòn Thơm). Ông bảo “vùng này là thiên đường của ngọc trai. Vì ngoài độ mặn, thời tiết và phiêu sinh vật đều thích hợp để trai phát triển, nó còn gắn liền với câu chuyện mang màu sắc huyền thoại về vùng biển thiêng”. Lưu truyền, khi bị Tây Sơn truy đuổi ra vùng biển này, quân chúa Nguyễn (tức Nguyễn Ánh – Gia Long) hết nước ngọt. Trong lúc bối rối, chúa Nguyễn khấn: “Nếu trời cho làm vua thì hãy ban cho nước ngọt” rồi cắm mũi kiếm xuống phiến đá sát mé biển. Kỳ lạ thay, theo kẽ hở, nước ngọt từ dưới lòng đất tuôn ra.

Từ đó, vùng biển thiêng này có rất nhiều trai đến mức hình thành cả xóm thợ chuyện lặn bắt trai. Tuy nhiên, chuyện tìm được ngọc khó hơn cả “mò kim đáy biển”. Nhiều người bỏ cả đời “đổ mồ hôi, sôi nước mắt” bắt hàng ngàn con điệp, thậm chí đánh đổi cả mạng sống nhưng vẫn không thấy ngọc. Thậm chí vào những năm đầu thập niên 90, công ty Ogawa (Nhật Bản) ra đây mở đại bản doanh nuôi cấy ngọc trai, nhưng cũng chỉ được vài năm rồi ra về “không kèn, không trống”. Vì vậy tuy được mệnh danh là Đảo Ngọc, nhưng ngọc trai ở đây mơ hồ như câu chuyện huyền thoại...

Thế rồi một ngày, huyền thoại ấy lùi vào quá khứ để nhường chỗ cho câu chuyện về vị “chúa ngọc” giữa đời thường: Hồ Phi Thủy. Chuyện bắt đầu vào năm 1997, khi Cty Nhật Bản bị phá sản, bán tháo vật tư về nước và ông Thủy mua lại với giá rẻ rồi đứng ra thành lập Cty Ngọc trai Ngọc Hiền. Nhưng đường vinh quang không chỉ có hoa hồng, nhất là đối với người trẻ, “tay ngang” như ông Thủy. Chạy ngược chạy xuôi lo vốn kinh doanh, tổ chức nuôi, như vắt kiệt sức... rồi ông Thủy như gục ngã khi số trai lần lượt ra đi sau lần cấy đầu tiên.

“Chính ý chí của người Hà Tĩnh đã đưa tôi vượt lên hoàn cảnh. Những ký ức về ngày xưa nghèo khó đã nhắc tôi không được bỏ cuộc”, ông Thủy nói. May mắn hơn là lúc đó, ông được ngài Horikiri (Giám đốc kỹ thuật của Ogawa), người thường xuyên giữ liên lạc sau khi về nước, đồng ý sang trợ giúp, cộng với sự táo bạo của anh, thành công đến.

Nặng nghĩa kinh doanh

Là người thành đạt trong kinh doanh nhưng ông Thủy lại gần như không hề “tính toán” trong sử dụng lao động. Bên cạnh việc thuê chuyên gia Nhật Bản và Tây làm việc với mức lương lên đến vài ngàn usd/người/tháng, ông Thủy còn giải quyết việc làm cho 300 lao động tại chỗ với chính sách chăm sóc cực tốt: Ngoài chế độ đưa – rước, cơm trưa và mức thu nhập bình quân trên 7 triệu đồng/tháng, ông còn hỗ trợ phòng tập thể cho những cặp đôi gắn bó lâu năm với công ty. Điều kiện vào làm việc cũng rất đơn giản: nghèo!.

“Là tôi muốn tạo cơ hội cho những người nghèo như tôi ngày xưa”, người con của làng Đông Nam Châu, (Thạch Văn, Thạch Hà, Hà Tĩnh) nhớ lại: “Hồi đó tôi thường xuyên sống trong ám ảnh thiếu đói”. Nhà cách Trường PTTH Nguyễn Trung Thiên 15km, lại phải băng qua nhiều đồi, bãi cát nên hôm nào học 2 buổi, phải ở lại trường. Nhưng do gia cảnh khó khăn, ông chỉ được chuẩn bị 1 suất cơm trộn sắn cho 1 ngày học. Nhưng thực chất chỉ đủ ông ăn trong bữa sáng. Vì vậy giờ nghỉ trưa, ông phải đến chỗ vắng nhắm mắt để khỏi phải ngửi mùi thơm khoai, sắn của các bạn...

Biết gia đình không có tiền cho học đại học, nên sau khi tốt nghiệp THPT, ông Thủy theo người anh trong làng là lính ở Vùng V Hải quân đóng ở Phú Quốc tìm chỗ làm thuê với mong ước “được ăn ngày 3 bữa cơm trắng, cuối năm cho 2-3 bộ quần áo”. Thế nhưng đời không như là mơ... và ông phải gia nhập nhóm lặn mướn. Làm nghề “hạ bạc”, nhưng ông không chấp nhận “sống bạc”. Khi các bạn lặn vùi đầu vào tửu sắc sau ngày làm việc, ông lại một mình ra biển lặn bắt sâm (đồn đột). Với thu nhập 5 phân – 1 chỉ vàng (24k)/ đêm, sau 3 năm, ông sắm chiếc ghe lặn giá rẻ từ thợ già giải nghệ rồi thuê lại những bạn lặn, tổ chức mò và thu gom cung ứng trai. “Lúc đó trai nhỏ, bán cho Cty Nhật nuôi, chờ ngày cấy, còn trai lớn bán về Đồng Nai chế biến mỹ nghệ liền với giá rất cao nên thu nhập rất lớn”, ông Thủy nhớ lại: “Nhờ vậy mà khi Cty Nhật phá sản tôi có đủ tiền mua lại rồi trở thành chủ”.