Sinh lời từ đầu tư Quỹ BHXH giảm dần
Theo phía BHXH Việt Nam, trong 6 tháng đầu năm 2023, toàn ngành giải quyết cho khoảng 37.000 người hưởng lương hưu và trợ cấp BHXH hàng tháng; 665.423 người hưởng các chế độ BHXH một lần; hơn 4 triệu lượt người hưởng chế độ ốm đau, thai sản, dưỡng sức, phục hồi sức khỏe, đồng thời, phối hợp giải quyết cho 499.824 người hưởng chế độ bảo hiểm thất nghiệp.
Tuy nhiên, một thực tế cần nhìn nhận, hoạt động đầu tư từ Quỹ BHXH không thực sự khởi sắc, hiệu quả sinh lời đang giảm dần.
Theo Bộ LĐTBXH, quy mô Quỹ BHXH tăng nhanh qua các năm, ước tính đến cuối năm 2022, quy mô các quỹ đạt gần 1,2 triệu tỉ đồng. Với quy mô quỹ này, đã gấp khoảng 175 lần quy mô đầu tư năm 1998, gấp 2,1 lần quy mô các quỹ năm 2016 (năm đầu thực hiện Luật BHXH năm 2014).
Dù vậy, Bộ LĐTBXH đánh giá, tốc độ sinh lời từ hoạt động đầu tư còn hạn chế và có xu hướng giảm dần do danh mục đầu tư chủ yếu là trái phiếu Chính phủ và lãi suất trái phiếu Chính phủ có xu hướng giảm mạnh từ mức trung bình khoảng 8-9%/năm còn khoảng 2,8-2,5%/năm vào năm 2021.
Trong một bài phân tích, chuyên gia kinh tế TS Nguyễn Đình Luận cho rằng, Quỹ BHXH phải được chú trọng đến hoạt động đầu tư tăng trưởng để tránh bị bội chi. Mặt khác, thông thường Nhà nước phải hỗ trợ một phần ngân sách nhà nước để cân bằng thu - chi Quỹ BHXH.
Quỹ BHXH đầu tư hiệu quả, đem lại một nguồn tài chính không nhỏ sẽ giúp ngân sách Nhà nước giảm gánh nặng bù đắp cho quỹ BHXH.
Nhiều khoản chi sai, chi trùng
Giữa bối cảnh hoạt động đầu tư của Quỹ BHXH chưa đem lại hiệu quả cao, tình trạng thu chi của BHXH còn nhiều bất cập, gây bức xúc trong dư luận.
Đại biểu Quốc hội Trần Thị Thanh Lam (Đoàn ĐBQH tỉnh Bến Tre) chỉ ra tình trạng nợ BHXH, chậm đóng BHXH, bảo hiểm thất nghiệp còn tỉ lệ khá cao, đến nay chưa có giải pháp hữu hiệu để giải quyết căn cơ, số nợ đọng chậm đóng bảo hiểm đến hết năm 2021 là 16.350 tỉ đồng; còn thu trùng 4.815 trường hợp BHXH bắt buộc; thu hơn 100.000 bảo hiểm y tế trùng giữa ngân sách nhà nước đóng và hỗ trợ đóng; thu trùng hơn 8.000 thẻ bảo hiểm y tế; chi trùng, chi sai bảo hiểm thất nghiệp cần phải thu hồi khoảng 3.000 trường hợp.
ĐHQH đặt ra những bất cập tồn tại từ lâu những cơ quan BHXH không xử lý mà để kéo dài trong suốt thời gian qua. Trách nhiệm kiểm tra, thanh tra của cơ quan quản lý Nhà nước như thế nào. Vậy, những khoản chi sai, chi trùng, nợ BHXH của người lao động tồn đọng nhiều năm qua có phải là lãng phí về nguồn lực, cơ hội của hàng triệu người lao động hay không?
Đáng chú ý, ĐHQH đề nghị xem xét cần có một tổ chức độc lập để khảo sát, đánh giá toàn bộ lĩnh vực về chính sách bảo hiểm để có thay đổi và điều chỉnh một cách hợp lý trong từng giai đoạn. Không sợ chỉ ra sai phạm, trách nhiệm, bất cập, chồng chéo, lãng phí trong thực hiện chính sách để BHXH luôn làm mới mình từ trong chính sách, thực sự là chỗ dựa của người lao động.
Đồng thời, làm rõ loại hình hoạt động của cơ quan này.
