Thu thuế hoạt động kinh doanh qua mạng ở TPHCM: Không thể chờ vào sự tự giác

Bắt đầu mời chủ cơ sở kinh doanh lên kê khai

Mới đây, Chi cục thuế quận Bình Thạnh (TPHCM) đã gửi thư mời đến các chủ cơ sở kinh doanh trên Facebook ở địa bàn quận này đến làm việc, để hoàn tất kê khai và thực hiện nghĩa vụ thuế. Đây là động thái mới nhất của cơ quan thuế về việc tiến hành rà soát quá trình hoạt động cũng như đóng thuế của các cơ sở kinh doanh này. Trước đó, vào đầu tháng 5, UBND TPHCM đã có công văn khẩn gửi cơ quan công an, Cục Thuế, Sở Công thương, Sở Thông tin và Truyền thông, Ngân hàng Nhà nước... tại TPHCM yêu cầu cùng vào cuộc ngăn chặn hành vi trốn thuế trong hoạt động kinh doanh thương mại điện tử tại thành phố này.

Theo bà Lê Thị Thu Hương - Phó Cục trưởng Cục Thuế TPHCM, hiện trung tâm dữ liệu của cơ quan này đang lọc thông tin các tài khoản Facebook có hoạt động kinh doanh để tính toán thu thuế. Tuy nhiên, không phải tất cả tài khoản Facebook cá nhân có kinh doanh đều phải nộp thuế, chỉ các tài khoản có doanh số lớn và chưa kê khai thuế mới được nhắm tới. Trước mắt, hệ thống dữ liệu sẽ lọc những tài khoản có hoạt động kinh doanh, sau đó lọc tiếp một lần nữa những tài khoản chưa đăng ký kinh doanh và kê khai thuế để tiếp xúc, vận động họ hoàn thành nghĩa vụ. 

Việc này sẽ được giao về cho Chi cục Thuế các quận thực hiện. Cơ quan thuế sẽ mời các chủ tài khoản chưa đăng ký kinh doanh và kê khai thuế lên tiếp xúc và tìm hiểu xem việc kinh doanh có lâu dài hay không? Nếu việc kinh doanh này được duy trì thì sẽ vận động họ đăng ký và kê khai thuế đầy đủ.

Các tài khoản Facebook hoạt động kinh doanh có doanh thu lớn mà chưa kê khai thuế sẽ được cơ quan thuế rà soát và tính toán thu thuế. Các tài khoản kinh doanh nhỏ lẻ, không thường xuyên, doanh số thấp không thuộc diện phải kê khai, nộp thuế. Sau khi sàng lọc, nếu có những trường hợp cơ quan thuế thấy cần thanh tra, kiểm tra sẽ đưa vào kế hoạch, các trường hợp còn lại thì đôn đốc, nhắc nhở.

Quá nhiều khe hở trong quản lý

Tuy nhiên, vấn đề khó nhất hiện nay chính là làm thế nào để xác định đúng và đủ doanh thu của các đơn vị bán hàng trên mạng. Căn cứ vào báo cáo của Sở Công Thương TPHCM, hiện có 80.000 website thương mại điện tử trên địa bàn TPHCM; trong đó có khoảng 40.000 website hoạt động có hiệu quả tồn tại trên 3 năm. Hoạt động rầm rộ là vậy, nhưng theo nhận định của không ít chuyên viên và cả lãnh đạo Cục Thuế TPHCM, cơ quan thuế vẫn khó xác định được doanh thu, lợi nhuận của các đơn vị bán hàng trên mạng theo chứng từ kèm theo.

Cụ thể ở đây chính thói quen thanh toán bằng tiền mặt của người tiêu dùng, vốn phổ biến trong các giao dịch thương mại điện tử (tức xem hàng, đặt hàng qua mạng nhưng thanh toán bằng tiền mặt khi nhận hàng), đã tạo ra những kẽ hở quản lý. Vì khi đó, cơ quan thuế khó xác định được doanh thu, lợi nhuận của các đơn vị bán hàng trên mạng theo chứng từ kèm theo. Chẳng hạn, với các cá nhân, tổ chức bán hàng qua mạng xã hội Facebook, cơ quan thuế vào cuộc kiểm tra là một chuyện, nhưng xác định được có doanh thu không, lợi nhuận bao nhiêu lại là chuyện khác. 

Còn với những trang web bán hàng chính thức trong nước, ví dụ như đặt phòng khách sạn, các giao dịch còn liên quan đến nhiều tỉnh thành. Hay với những đơn vị mua bán trên mạng quốc tế, thanh toán chuyển tiền rất kín kẽ, cơ quan thuế cũng khó tìm ra câu trả lời chính xác. Chính vì vậy, với lĩnh vực thương mại điện tử, theo quan điểm của một lãnh đạo Cục thuế TPHCM, cơ quan thuế đang vươn tới chứ chưa thể nói là quản lý được.

Luật sư Nguyễn Thanh Nhã - Văn phòng luật sư DBS - cũng cho rằng, thách thức lớn hiện nay là việc xác định thu nhập kinh doanh của người bán hàng qua mạng xã hội để làm căn cứ tính thuế trong bối cảnh tập quán giao dịch bằng tiền mặt là phổ biến ở Việt Nam. Hiện nay, có hai phương pháp tính thuế thu nhập cá nhân đối với cá nhân kinh doanh, bao gồm phương pháp thuế khoán và phương pháp tính thuế theo từng lần phát sinh. Cá nhân kinh doanh phải chủ động đến cơ quan thuế để đăng ký mã số thuế cho mục đích kê khai, nộp thuế.

Theo luật sư Nhã, các phương pháp thu thuế dựa trên sự tự nguyện kê khai của người bán hàng, bên cạnh hoạt động giám sát, kiểm tra chuyên ngành của cơ quan thuế. Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện nay, tính tự giác kê khai thuế của người bán hàng rất thấp. Trong khi đó, cơ sở vật chất và nhân sự của cơ quan thuế phục vụ công tác giám sát, kiểm tra, truy thu thuế chưa theo kịp tốc độ phát triển chóng mặt của hoạt động thương mại điện tử hiện nay, dẫn đến tình trạng chưa thể xác định và thu thuế đầy đủ đối với việc kinh doanh qua mạng xã hội. 

Biện pháp trước mắt là cơ quan quản lý nhà nước cần xây dựng biện pháp khuyến khích giao dịch thanh toán trực tuyến, hạn chế giao dịch bằng tiền mặt nhằm giải quyết nhiều mục tiêu quản lý vĩ mô chứ không chỉ riêng quản lý thuế. Có như vậy, đối với quản lý thuế, việc giám sát, kiểm soát được dòng tiền thông qua các tài khoản ngân hàng của người dân có thể giúp xác định chính xác hơn doanh thu kinh doanh của người bán hàng.