Khi ngồi trên tàu cao tốc Shinkensan khởi hành từ Tokyo, tôi cố tìm vị trí ngồi bên phải toa tàu để có dịp chiêm ngưỡng hình ảnh núi Phú Sĩ (Fuji) hùng vĩ như là biểu tượng của đất nước Nhật Bản, nhưng thật tiếc ngọn núi với đỉnh băng phủ trắng đã bị che khuất bởi những tầng mây lớn…
Luật sư Nakamuara - Giám đốc Trung tâm hỗ trợ tư pháp Nhật Bản (Houterasu) - đã giới thiệu với chúng tôi về quá trình hình thành của Trung tâm từ năm 2006 với 61 địa điểm, với sự đầu tư rất lớn của chính quyền Nhật Bản nhằm đáp ứng yêu cầu thụ hưởng các dịch vụ pháp lý đa dạng, phong phú của người dân. Liên quan hoạt động cung cấp dịch vụ bào chữa chỉ định, Luật sư Fumito - Phó Giám đốc - cho biết, khi một người bị bắt và bị hạn chế tự do thân thể đều có quyền nhờ luật sư và nhà nước có trách nhiệm chỉ định luật sư cho họ đối với các tội có mức phạt tù có lao động trên 3 năm. Từ tháng 4.2017, tất cả các vụ án hình sự từ khi khởi tố bị can đều phải có luật sư chỉ định và dĩ nhiên, tất cả các bị cáo ra Tòa đều phải có luật sư bào chữa. Các hoạt động chỉ định luật sư này chủ yếu thông qua Houterasu, trong đó có tới 69% số luật sư Nhật Bản tham gia hoạt động bào chữa trong lĩnh vực hình sự ký hợp đồng với Trung tâm.
Nơi đây còn mở cửa dịch vụ cung cấp thông tin đa ngôn ngữ, giới thiệu miễn phí các tổ chức, đoàn thể liên quan như Đoàn Luật sư hay hệ thống pháp luật Nhật Bản giúp giải quyết vấn đề phù hợp với nội dung cần tư vấn. Trong trường hợp đối với người cư trú hợp pháp có địa chỉ ở Nhật Bản không đủ khả năng tài chính và mức thu nhập chưa đủ đáp ứng nhu cầu nhất định, Trung tâm thực hiện tư vấn pháp luật miễn phí bởi các chuyên gia, hoặc có thể tạm ứng trước phí luật sư cho họ.
Điều thú vị là tên gọi của Trung tâm (“Houterasu”) hàm chứa nội dung người dân hy vọng được hưởng ân huệ từ ánh sáng pháp luật. Tôn chỉ của Houterasu không phân biệt giữa những người có tiền và không có tiền trong quá trình thụ hưởng sự trợ giúp pháp lý, mặc dù trên thực tế các khoản chi phí hỗ trợ này là rất lớn. Riêng năm 2015, ngân sách nhà nước Nhật Bản đã chi ra trên 15 tỉ yên cho hoạt động của Houterasu. Tiêu chí đánh giá khả năng tài chính và mức thu nhập để có thể quyết định việc tư vấn pháp luật miễn phí dựa trên mức thu nhập hàng tháng hoặc hiện trang tài sản mà họ sở hữu. Chẳng hạn, một người độc thân thu nhập dưới 182.000 yên/tháng là đối tượng được tư vấn pháp luật miễn phí tại Trung tâm…
Luật sư Hide Doko - Chủ tịch Đoàn Luật sư tỉnh Shizuoka cùng các Phó Chủ tịch đã trao đổi với chúng tôi về tổ chức và hoạt động của Đoàn Luật sư tỉnh Shizuoka. Đây là tỉnh đã ký Thoả thuận hợp tác với Đoàn Luật sư Hà Nội và Đoàn Luật sư tỉnh Thừa Thiên - Huế, nhiều luật sư của tỉnh này đã sang thăm Việt Nam. Trong lời phát biểu chào mừng Đoàn công tác Liên đoàn Luật sư Việt Nam, Luật sư Hide Doko đã cố gắng nói đôi lời bằng tiếng Việt mà ông tự tra cứu trên Google, giới thiệu về thành phố Fukuroi, quê hương của Asaba Sakitaro.
Câu chuyện mà Luật sư Hide Doko kể lại rất xúc động, khi ông đề cập đến tình bạn của hai con người đã để lại dấu ấn trong lịch sử quan hệ Việt Nam - Nhật Bản. Năm 1905, Phan Bội Châu cùng Đặng Tử Kính và Tăng Bạt Hổ sang Trung Quốc rồi Nhật Bản, để cầu viện giúp hội Duy Tân đánh đuổi thực dân Pháp. Tại đây, ông đã gặp Sakitaro là người đã hỗ trợ tài chính, chu cấp nơi cư ngụ cho Phan Bội Châu cùng các đồng chí của ông. Trước sự đàn áp khắc nghiệt, Phan Bội Châu bị trục xuất khỏi Nhật Bản vào năm 1909, sau đó một năm thì Sakitaro qua đời, từ đó hai người không còn cơ hội gặp nhau nữa.
Đến năm 1917, Phan Bội Châu quay trở lại Nhật Bản, hay tin Sakitaro mất, đã đến thăm làng Higashi Asaba, nơi có mộ phần của gia đình Sakitaro và dựng bia đá tưởng niệm. Những hàng chữ khắc trên bia đá được dịch giản dị: “Chúng tôi vì hoàn cảnh Việt Nam cơ cực mà đã đến Nhật Bản. Ngài Sakitaro đã đồng cảm với ý chí và hỗ trợ chúng tôi một cách bất vụ lợi. Ngài Sakitaro là một người xuất chúng, luôn coi trọng công lý và ra tay giúp đỡ những người yếu thế. Vậy mà giờ đây ngài Sakitaro đã không còn nữa, nỗi lòng chúng tôi bây giờ biết tỏ cùng ai…”.
Tôi bỗng mường tượng hình ảnh cụ Phan Bội Châu với lòng thành tâm tri ân người bạn đã khuất, thốt lên những lời cảm thán buồn đau dưới bầu trời Fukuroi nổi cơn gió mạnh, thổi tung những chiếc lá phong chuyển sang màu vàng quay tròn rơi quanh bia mộ. Phải chăng, tấm chân tình của các bậc hiền nhân trên con đường dấn thân vì tự do của dân tộc đã tạo nền móng cho mối quan hệ hữu nghị nồng ấm của người dân và đồng nghiệp luật sư hai nước hiện nay?
Thành phố Shizuoka, ngày 8.12.2016.
