Ngày 5.12 vừa qua, đương kim Thủ tướng Matteo Renzi phải tuyên bố từ chức sau thất bại nặng nề trong kỳ trưng cầu dân ý về việc cải tổ Hiến pháp. Theo dự luật này, việc cải tổ sẽ giảm tình trạng quan liêu ở Italia và nâng cao tính cạnh tranh.
Trước đó, năm 2014, khi Matteo Renzi nhậm chức Thủ tướng, nhiều nhà quan sát cho rằng, việc ông trở thành thủ tướng là một việc thay đổi thế hệ rất cần thiết cho nước Italia. Nay, ông Matteo Renzi đặt cược, và đã thua. Cử tri nói với ông một cách cương quyết rằng, họ không muốn cải tổ Hiến pháp.
Theo BBC, kết quả kỳ trưng cầu dân ý trên là một thắng lợi to lớn cho nhiều đảng phái đối lập ở nước này mà dẫn đầu chiến dịch phản đối là Phong trào Năm Sao theo chủ nghĩa dân túy. Mục tiêu trước mắt của Phong trào Năm Sao lúc này sẽ là việc giành chiến thắng trong kỳ tổng tuyển cử sắp tới, rồi tiếp đến xem xét lại mối quan hệ giữa Italia với Liên hiệp Châu Âu (EU).
 |
| Ông Beppe Grillo. |
Hơn 6 năm trước, khi diễn viên hài Beppe Grillo bắt đầu viết khá nhiều bài báo nổi bật với tư cách nhà lãnh đạo của đảng đối lập lớn nhất nước Italia - Phong trào Năm Sao, người ta thật khó tránh khỏi việc chơi chữ. Beppe Grillo bị cười nhạo với biệt danh "chú hề". Tới năm 2013, sự cười cợt lắng xuống và tạp chí Der Spiegel của Đức đã gọi Beppe Grillo là "người đàn ông nguy hiểm nhất Châu Âu".
Nhưng tờ Washington Post cho rằng, thất bại của ông Renzi có thể mang lại sự thống trị cho đảng cánh hữu Phong trào Năm Sao của Beppe Grillo thay thế cho đảng cánh tả. Điều này có thể gây ra một cuộc khủng hoảng kinh tế và chính trị tiềm tàng. Bởi ông Grillo đã nhiều năm ủng hộ một cuộc trưng cầu về tư cách thành viên của Italia trong khu vực đồng Euro. Một cuộc trưng cầu như vậy sẽ khiến nền kinh tế vốn mong manh của Italia bất ổn, đặc biệt với lĩnh vực ngân hàng. Thực tế, ngay sau khi kết quả trưng cầu hôm 5.12 được công bố, giá trị đồng Euro đã lập tức giảm so với đồng USD.
Phong trào dân túy đang trỗi dậy
Kết quả của cuộc trưng cầu dân ý ở Italia được coi là thước đo của phong trào dân túy đang trỗi dậy khắp Châu Âu. Trên khắp Châu Âu, giới tinh hoa đang bị thách thức bởi một số lãnh đạo phong trào dân túy - làn sóng tức giận chống hệ thống hiện hành đã tạo ra kết cục Brexit trong cuộc bỏ phiếu ở Vương quốc Anh năm nay, và hiện tượng Donald Trump tại nước Mỹ. Đây rõ ràng là cơ hội để lãnh đạo dân túy Beppe Grillo với Phong trào Năm Sao của mình vươn lên giành quyền lực ở cuộc bầu cử kế tiếp.
Theo Fox News, các lãnh đạo dân túy tại Châu Âu đang gia tăng điểm số trong các cuộc thăm dò dư luận phần lớn là nhờ cam kết khôi phục nền kinh tế đang trì trệ, đảo ngược xu hướng thất nghiệp cao và chặn dòng dân nhập cư từ Trung Đông và Châu Phi. Từ năm 2014, chính phủ trung tả của ông Renzi nhận được tỉ lệ ủng hộ cao khi lên nắm quyền, cử tri Italia vẫn nhanh chóng quy trách nhiệm cho ông khi tỉ lệ thất nghiệp tiếp tục tăng và tình hình kinh tế không khởi sắc. Thêm vào đó, Italia cũng là một trong những điểm đặt chân của dòng người nhập cư từ Bắc Phi và rất nhiều người không hài lòng với cách ông Renzi xử lý khủng hoảng di dân, vốn được xem là chính sách mở cửa.
So với chiến dịch tranh cử của Donald Trump tại Mỹ, lãnh đạo cánh hữu Beppe Grillo hiện tại thậm chí còn có được tỉ lệ ủng hộ cao hơn, nguyên do đến từ sự tức giận giới tinh hoa chính trị và sự chán nản tình hình kinh tế trì trệ. Chiến dịch của ông Grillo được xây dựng dựa trên các đường lối kinh tế chứ không phải bản sắc dân tộc - một đặc điểm ít "dân túy" hơn so với các lãnh đạo cánh hữu khác ở Pháp, Hà Lan và Áo. Mặc dù có sự khác biệt lớn giữa Beppe Grillo - một diễn viên hài trở thành chính trị gia và Donald Trump - một nhà điều hành bất động sản trở thành chính trị gia vừa trở thành tổng thống Mỹ, song tương tự thông điệp chính trị của ông Trump "tiêu nước từ đầm lầy", Grillo đã giữ vững lập trường chống lại lực lượng bảo thủ và chống tham nhũng.
Beppe Grillo cáo buộc ông Renzi ngăn chặn cải cách kinh tế và chống tham nhũng. Các hoạt động của Phong trào Năm Sao đều vì "hệ thống nước công cộng, giao thông phát triển bền vững, phát triển bền vững, quyền truy cập Internet và bảo vệ môi trường".
Tuy nhiên, một nhà báo Đức có khuynh hướng bảo thủ Jan Fleischhauer lại cho rằng, "dù khi hùng biện ông ta (Grillo) có vẻ chống lại lực lượng bảo thủ, song sâu thẳm trong trái tim thì thực ra lại phản dân chủ. Điều này tương tự cựu thủ tướng độc tài Benito Mussolini - nhà lãnh đạo đảng phát xít Italia". Hồi năm 2012, ông Grillo từng bác bỏ mạnh mẽ những so sánh giữa ông với cựu độc tài phát xít. Còn Andrea Liberati, một quan chức của Phong trào Năm Sao ở Umbria, thì nói rằng: "Phong trào Năm Sao gần gũi với người dân, chúng tôi lắng nghe tiếng nói của họ".
