Nhân kỷ niệm 87 năm Ngày thành lập Công đoàn Việt Nam (28.7.1929 - 28.7.2016), bà có trao đổi với Lao Động Cuối tuần nhiều điều tâm huyết về xây dựng tổ chức công đoàn trong bối cảnh mới. Với bà Hoàng Thị Khánh, tổ chức công đoàn không chỉ đấu tranh bảo vệ quyền, lợi ích chính đáng cho người lao động mà còn phải kiến tạo những cái mới cho giai cấp của mình.
Hiểu biết tạo nên bản lĩnh cán bộ công đoàn
Trong bối cảnh hiện nay, tổ chức công đoàn Việt Nam đang đứng trước nhiều thách thức, theo bà tổ chức công đoàn và cán bộ công đoàn có những thay đổi như thế nào?
- Công đoàn các cấp phải nâng cao trình độ hiểu biết và nhận thức cho chính bản thân đội ngũ cán bộ công đoàn, đặc biệt là kiến thức về kinh tế, luật pháp và xã hội. Ba lĩnh vực này tương hỗ, bổ trợ cho nhau, phải nắm được định hướng phát triển kinh tế, am hiểu, thì mới có đủ điều kiện tham gia với các cấp khác nhau, trước hết tham gia ở các nơi mà sản sinh ra các chính sách pháp luật, đường lối và định hướng kinh tế.
Pháp luật là vấn đề cốt lõi trong giai đoạn hiện nay, bởi công đoàn không thể hoạt động ngoài pháp luật, không thể tự phát, tự động mà tất cả phải nằm trong khuôn khổ pháp luật. Bảo vệ quyền lợi người lao động nhưng phải đúng chuẩn, đúng luật, công đoàn đấu tranh cho người lao động phải đúng luật, không thể muốn gì nói đó, thích gì làm đó. Khi hiểu biết pháp luật, công đoàn sẽ bảo vệ quyền lợi công nhân thỏa đáng, giới chủ mới nể trọng công đoàn!
Kiến thức xã hội cũng quan trọng không kém bởi công nhân không chỉ là đi làm, ăn ở, ngủ nghỉ mà nhu cầu cuộc sống của người công nhân rất phong phú như sở hữu nhà ở, việc làm tốt hơn, sinh hoạt văn hóa, sức khỏe, giáo dục… Nếu cán bộ công đoàn không đủ kiến thức, sẽ không nói chuyện được với công nhân mà không nói chuyện được thì sao lãnh đạo được công nhân đây! Cho nên, với tôi, hiểu biết sẽ tạo nên bản lĩnh cán bộ công đoàn.
Có nhận xét là thời gian qua công đoàn có nhiều hoạt động hình thức, chú trọng bề nổi, bà thấy nhận xét này có đúng không?
- Tôi cho rằng, nhận xét đó có phần đúng, bản thân tôi cũng có nhiều lần đóng góp về vấn đề này. Theo tôi, phong trào văn hóa văn nghệ, thể thao là cần nhưng không phải là chính. Hơn nữa, nhiều hoạt động chúng ta hơi nặng mà chi phí rất nhiều. Ví dụ như phong trào văn hóa văn nghệ thì phải thi từ dưới cơ sở rồi mới lên trên thi tiếp, tốn kém nhiều. Cái này cũng cần nhưng cần xác định rõ, đây là phong trào quần chúng thì đừng biến nó thành chuyên nghiệp!
Cái chính của tổ chức công đoàn là thúc đẩy việc làm tốt hơn cho công nhân, bảo vệ quyền, lợi ích của công nhân trước pháp luật, công nhân có được những lợi ích cụ thể nào từ sự chuyển mình hoạt động của tổ chức công đoàn… Đó mới là điều chính!
Tất nhiên, tổ chức công đoàn cũng đã có nhiều hoạt động cụ thể như trợ vốn cho công nhân nghèo, các chương trình chăm lo cho công nhân khó khăn, trại hè cho con công nhân… Nhưng với tôi, cái chính vẫn là công đoàn nên đi sâu vào nâng cao trình độ về văn hóa, nghề nghiệp, kiến thức cho công nhân, nếu người công nhân có kiến thức, vững tay nghề, tìm kiếm được việc làm tốt, thu nhập cao, họ sẽ làm chủ, lo được cho bản thân, gia đình bằng chính sức lao động của mình, công đoàn, xã hội sẽ không cần hỗ trợ cho họ.
Muốn làm được những việc như trên thì cần phải có kinh phí cho công đoàn hoạt động thế nhưng hiện nay, nhiều ý kiến cho rằng, cần bỏ kinh phí công đoàn 2% đi vì đó là gánh nặng của doanh nghiệp?
- Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) luôn luôn cho rằng, doanh nghiệp đóng 2% là không hợp lý, góp phần làm tăng giá thành sản phẩm nhưng tổ chức CĐ cho rằng, 2% phí hoạt động thực chất là cho người lao động dưới cơ sở, trong đó 1% để lại cho cơ sở, 1% dùng để tổ chức tất cả các hoạt động trên địa bàn. Và hai quan điểm này tồn tại nhiều năm nay chứ không phải mới đây. Nhưng VCCI chỉ nhìn thấy số tiền bỏ ra mà không thấy cái lợi mà doanh nghiệp, người lao động, xã hội thu vào từ số tiền đó. Những hoạt động của tổ chức công đoàn đã góp phần giáo dục ý thức trách nhiệm, tinh thần làm chủ của công nhân lao động trong quy trình sản xuất, tạo điều kiện cho người lao động hiểu được, tôn trọng pháp luật, hiểu về trách nhiệm của mình, nghĩa vụ của mình. Ý thức tăng lên, năng suất lao động tăng từ đó giá thành sản phẩm hạ xuống, như vậy cũng là có lợi cho chủ doanh nghiệp. Tất cả những việc làm của tổ chức công đoàn không chỉ vì công nhân lao động hay chỉ vì công đoàn mà còn là vì chủ doanh nghiệp.
Công đoàn của Việt Nam khác với công đoàn ở các nước tư bản là chỉ đấu tranh đòi quyền lợi cho công nhân. Công đoàn Việt Nam không thuần túy đấu tranh với chủ doanh nghiệp mà những gì công nhân lao động không đúng công đoàn Việt Nam sẽ phê phán, uốn nắn, mục đích cuối cùng là tạo ra sự hài hòa giữa chủ doanh nghiệp và người lao động với mục tiêu duy nhất là phát triển kinh tế đất nước. Khác biệt giữa tổ chức công đoàn ở các nước xã hội chủ nghĩa và các nước tư bản là chỗ đó - Công đoàn ở các nước xã hội chủ nghĩa là tôn trọng bảo vệ quyền lợi người lao động nhưng mà cũng tôn trọng lợi ích hợp pháp của giới doanh nghiệp. Cho nên nếu không hiểu hết ý nghĩa của hoạt động công đoàn, kinh phí công đoàn mà đòi bỏ thì tôi cho rằng là không nên.
Không chuyển mình mạnh hơn nữa, công đoàn sẽ tụt lại phía sau
Chức năng của tổ chức công đoàn trước tiên là đại diện bảo vệ quyền lợi hợp pháp chính đáng cho người lao động, sau đó mới là chăm lo nhưng hiện nay dường như chức năng chăm lo đang được ưu tiên hơn?
- Đúng như thế! Chức năng đại diện bảo vệ quyền lợi chính đáng cho người lao động, công đoàn có làm nhưng chưa thực sự xuất sắc, nếu đúng kiểu miền Nam thì tôi sẽ bảo “chưa ngon”.
Đây có phải là thách thức của tổ chức công đoàn Việt Nam khi Việt Nam gia nhập Hiệp định thương mại xuyên Thái Bình Dương (TPP)?
- Thách thức hiện nay là tổ chức công đoàn phải nâng cao uy tín của mình bằng những hành động cụ thể, dùng pháp luật để bảo vệ quyền lợi cho đoàn viên của mình. Đó là, trước pháp luật công đoàn bảo vệ được quyền lợi của người lao động hoặc tiếng nói của công đoàn phải mạnh mẽ trước Quốc hội, cơ quan nhà nước, trình bày ý kiến, quan điểm rõ ràng để bảo vệ lợi ích người lao động… Nếu làm tốt thì công nhân tin và theo.
Công đoàn phải đổi mới hoạt động nếu không chúng ta sẽ không chạy theo kịp sự phát triển của xã hội. Xã hội phát triển không chờ đợi ai hết, nếu công đoàn không chuyển mình mạnh mẽ thì sẽ tụt lại phía sau! Công đoàn không đuổi kịp theo sự thay đổi, nhu cầu đòi hỏi của xã hội, của công nhân, phần lớn người lao động thì công đoàn sẽ thụt lùi, mà công đoàn thụt lùi thì tức khắc có một công đoàn khác thay thế mình. Cần xác định rõ, công nhân tin tưởng công đoàn chứ không phải cuồng tín, nói gì nghe đó. Công nhân họ sẽ nhìn những việc công đoàn làm có đem lại lợi ích thực sự cho họ không để chấp nhận, tin và theo.
Bên cạnh đó, tôi thấy khả năng thuyết phục của tổ chức công đoàn chưa cao mà muốn có tính thuyết phục cao thì phải có được những thành quả khiến người ta nghe, thấy rõ ràng, cụ thể. Mình muốn được các cấp ủy, chính quyền, xã hội hỗ trợ thì mình phải làm, làm cho có hiệu quả và biết cách thuyết phục, phải biết cách trình bày, trình bày một lần không được lần thứ 2, lần thứ 3… cho đến khi nào mình đủ lý lẽ, đủ sức thuyết phục cho người ta nghe, hỗ trợ mình.
Hiện nay, từ Tổng LĐLĐ Việt Nam đến công đoàn cơ sở cũng đã có những nỗ lực thay đổi để phục vụ tốt hơn nữa cho người lao động. Bà có cho rằng đó là tín hiệu tốt?
- Tôi có hài lòng với những việc công đoàn hoàn toàn chủ động, tiêu biểu như cuộc vận động xây dựng khu tưởng niệm nghĩa sĩ Hoàng Sa, Khu tưởng niệm chiến sĩ Gạc Ma, Chương trình vận động Tấm lưới nghĩa tình - Vì ngư dân Trường Sa, Hoàng Sa… Với chương trình vận động xây dựng Khu tưởng niệm chiến sĩ Gạc Ma và khu tưởng niệm Nghĩa sĩ Hoàng Sa, không chỉ là tưởng niệm mà còn thể hiện ý chí bảo vệ biển đảo quê hương, tri ân những người lính đã hy sinh để bảo vệ độc lập chủ quyền của đất nước! Cán bộ công đoàn, công nhân lao động cả nước không trực tiếp cầm súng chiến đấu thì ít góp sức mình nuôi dưỡng, động viên cho lực lượng đang bảo vệ bờ biển, vùng trời, bảo vệ Tổ quốc.
Mới đây, Ban Chấp hành Tổng LĐLĐ Việt Nam làm việc với Thủ tướng Chính phủ, qua cuộc làm việc, tôi khá tâm đắc với việc Chính phủ đồng ý chủ trương để công đoàn các cấp tham gia với chính quyền xây dựng chỗ ở cho công nhân, tức là được tham gia trực tiếp làm chứ không chờ đợi ai nữa. Trước đó, TPHCM có triển khai xây nhà ở cho công nhân ở KCN Bình Chánh, Thủ Đức nhưng sau đó dừng lại vì công đoàn TP lúc đó đơn độc. Nay, Chính phủ đã tạo điều kiện để công đoàn không chỉ tham gia mà còn có thể trực tiếp làm, điều hành… Đây là tín hiệu mới cho tổ chức công đoàn, đòi hỏi công đoàn các cấp phải có suy nghĩ mới, công đoàn đại diện cho công nhân lao động, không phải chỉ đấu tranh mà còn phải kiến tạo những cái mới cho giai cấp của mình, cho tổ chức của mình. Làm được điều này, công đoàn mới có chỗ đứng trong lòng công nhân!
Xin cảm ơn bà về cuộc trò chuyện!
