“Quyền lực mềm” có liên quan tới các “số không” trong hợp đồng quảng cáo
Là người làm việc lâu năm và có uy tín trong làng giải trí Việt Nam, Việt Tú có thể cho biết, với giới showbiz thì khái niệm “nghệ sĩ đẳng cấp” được minh định như thế nào?
- Trước những năm 2000, khái niệm đẳng cấp chỉ thuần về nghề nghiệp và thâm niên làm nghề. Showbiz thủa trước cũng đơn giản. Những năm 2000 – 2003, các nghệ sĩ hầu hết xe máy đi diễn, tối về ra ngồi vỉa hè ăn uống vô cùng thoải mái, tất cả đều hồn nhiên chưa có khái niệm giữ gìn hình ảnh. Giờ đây cùng với sự phát triển của xã hội hiện đại, chỉ một hình ảnh không như ý lọt ra là có thể mất một hợp đồng quảng cáo tiền tỉ, ảnh hưởng đến cả sự nghiệp, có muốn xuề xoà, vô tư cũng khó. Chả ai muốn đi xe ôm, mặc quần áo xấu, đi cuối trên thảm đỏ, không có phóng viên nào ngó ngàng tới. Đẳng cấp giờ đây được hiểu: Độ hot với truyền thông, tiền bạc, hình ảnh và nhiều yếu tố bên lề khác ngoài chuyên môn mà tự thân nghệ sĩ cũng không kiểm soát được.
Có thể có những người không phải là Nghệ sĩ Ưu tú, Nghệ sĩ Nhân dân do Nhà nước phong tặng nhưng họ thực sự có “quyền lực mềm” trong làng giải trí. Việt Tú nhận định ra sao về vấn đề này?
- Nếu được trao đúng, danh hiệu nào cũng có giá trị. Tuy nhiên, có một thực tế rằng, giới giải trí hiện đại có những thước đo của riêng mình, những giá trị thế hệ tiền bối hướng đến không còn là thước đo của họ, thay vào đó là các tính toán, chiến lược không thuần âm nhạc, mỗi bản nhạc ra đời luôn đi kèm với các đích đến thương mại, các hợp đồng với nhãn hàng, mỗi lượt tăng cát-xê... Trước đây khái niệm “quyền lực mềm” chỉ đơn thuần là những ảnh hưởng về chuyên môn, nhưng ngày nay “quyền lực mềm” được khẳng định bằng lượt nghe, lượt view, vị trí trên poster, hay giá trị cát-xê, các “số không” trong mỗi hợp đồng quảng cáo. Đó là giá trị của thế giới giải trí hiện đại mà dù muốn hay không chúng ta sẽ phải chấp nhận cho đến khi các xu hướng mới xuất hiện.
Vậy thật ra, nghệ sĩ có thực sự cần danh xưng hay danh hiệu được phong tặng khi danh hiệu lớn nhất với họ là chỗ đứng trong lòng công chúng?
- Bất kỳ nghệ sĩ nào cũng cần sự ghi nhận của khán giả để có thể “sống sót”. Về danh hiệu là sự ghi nhận của xã hội và nghề nghiệp, có được cả hai cùng lúc thì tốt, còn nếu phải chọn, tôi tin chắc ai cũng sẽ chọn vế thứ hai chứ không chỉ nghệ sĩ. Trên thực tế, có những nghệ sĩ cả đời không một danh hiệu, nhưng vị trí, ảnh hưởng trong lòng khán giả là không thể chối cãi. Trong thế giới 4.0 này, công chúng đóng một vai trò quyền lực nhất với bất kỳ nghệ sĩ nào mặc dù về lý thuyết họ là người hâm mộ. Hãy nhìn sang nền công nghiệp giải trí Kpop để thấy quyền lực đó khủng khiếp đến cỡ nào, họ có thể tạo ra và biến mất một ngôi sao giải trí chỉ sau một scandal nào đó.
Các tiền bối không quan tâm tới gì khác, ngoài chuyên môn
Thời gian gần đây, nhiều người tò mò về chuyện băng rôn quảng cáo đêm diễn của các nghệ sĩ showbiz, có ca sĩ được đánh giá là gạo cội lại xuất hiện vị trí khiêm tốn hơn nhiều so với những ca sĩ ở mới nổi nhưng có nhiều fan. Điều này khiến nhiều người tò mò về chuyện “chiếu trên - chiếu dưới” trong giới showbiz. Anh có đồng tình với nhận định đó? Anh có thể cho biết những gương mặt “chiếu trên” theo kinh nghiệm nghề nghiệp của mình?
- Việc này tồn tại hàng chục năm nay trong showbiz và tạo ra rất nhiều “cuộc chiến ngầm” trong giới nghệ sĩ. Tôi đã nói rõ về hiện trạng này trong một post trên Facebook của mình. “Các gương mặt chiếu trên” là một khái niệm tự dân trong nghề và xã hội quy định dựa vào những tiêu chí tôi đã trả lời ở phần trên: Thâm niên, tầm ảnh hưởng, độ hot đương thời, và cát-xê. Thống kê thì dài nhưng chắc chắn không thể thiếu 4 nhóm chính sau: Nhóm diva đương thời, nhóm nghệ sĩ hải ngoại (không gọi là diva hay divo nhưng mặc nhiên đẳng cấp của họ là như vậy), nhóm những ngôi sao lớn nổi tiếng từ hàng chục năm trở lại đây, nhóm ngôi sao hot, mới nổi trong vài năm trở lại đây.
Quan điểm của tôi là cần tôn trọng quan điểm của nghệ sĩ. Nó thể hiện ảnh hưởng của mỗi cá nhân trong sự phát triển của nghệ thuật, miễn sao các đòi họ đó tương xứng với các đóng góp của họ cho nhãn hàng trả tiền, và không vi phạm các nguyên tắc “bất thành văn” về trên dưới - trước sau trong thế giới giải trí.
Gia nhập showbiz dường như là chấp nhận dấn thân vào với thị phi, nhưng có vẻ nhiều sao Việt đang tạo dựng vô số tin đồn quanh mình để đánh bóng hình ảnh. Chuyện này kể ra thì nhiều vô tận. Cách tiếp cận công chúng như vậy có khác với cách tiếp cận của giới nghệ sĩ thế hệ trước đây?
- Những chiêu trò đánh bóng tên tuổi là một phần của thế giới showbiz đương đại, một phần bắt buộc của cuộc chơi. Trên thực tế, không ai dại đứng ngoài cuộc đua này, vì như vậy đồng nghĩa với cát-xê, xếp hạng bị ảnh hưởng, chưa kể các cơ hội bị lấy đi.
Thế hệ các bậc tiền bối trước đây rất khác, ngoài chuyên môn ra họ không quan tâm đến bất kỳ điều gì khác, yếu tố chuyên môn được coi như đền đài tạo ra giá trị của họ.
Tuy nhiên, các nghệ sĩ thuộc thế hệ Y, Z... lại có quan điểm khác. Không ai muốn một show diễn phải đi ra đi vào đến 2-3 lần, hát ở các vị trí không quan trọng, hay tiết mục không được chú ý dàn dựng, và đương nhiên, xuất hiện ở vị trí không mấy đẹp trên poster. Tất nhiên, cũng có những trường hợp ngoại lệ, có những nghệ sĩ mà tên tuổi, ảnh hưởng của họ lớn đến nỗi không ai dám sắp xếp họ vào những tình huống tréo nghoe kể trên, nhưng số này rất ít, đếm trên đầu ngón tay. Và cuối cùng, tôi cho rằng không có đúng sai, chúng ta cần tôn trọng và chấp nhận sự khác biệt của mỗi thế hệ.
Với thị phi - tốt nhất là im lặng
Và trong biển cả tin đồn ấy, anh đã lần nào phải hứng chịu chuyện thị phi? Cách anh ứng xử với tin đồn kiểu này như thế nào?
- Về thị phi tôi cho rằng chả cứ gì nghề đạo diễn mà thậm chí một người bình thường cũng phải đối diện với điều này, nó là một đặc sản của thế giới phẳng. Là đạo diễn, về cơ bản tôi đứng trong nhưng cũng là đứng ngoài mọi dòng chảy của thế giới giải trí. Với gần 20 năm làm nghề, quen biết gần như cả showbiz, tôi chỉ không muốn va chạm, nhưng cũng không ngại phải đối diện vấn đề này. Với tôi, cách ứng xử hay nhất với thị phi là im lặng và làm tốt công việc của mình.
Theo anh, liệu thực tế này có xuất phát từ đâu, phải chăng sự tự tôn ngày nay của các nghệ sĩ đã khác xưa nhiều lắm?
- Có một thực tế là việc “kính trên nhường dưới” trong giới showbiz thời điểm hiện tại đã bị mai một khá nhiều. Trở lại những năm 2000, thời hoàng kim của Làn Sóng Xanh và trước đó mọi thứ rất quy củ. Cá nhân tôi ủng hộ sự kính trọng với các bậc tiền bối, vì nó là nền tảng của sự phát triển. Có một vài nghệ sĩ trẻ mặc dù không nêu tên nhưng tôi đã vài lần làm rõ với họ về việc họ cần hiểu đạo lý này. Làm điều này không dễ vì nhận thức mỗi người mỗi khác, nhưng không có nền tảng, không có sự tôn trọng trên dưới thì bất kỳ lĩnh vực nào cũng không thể phát triển, chứ không cứ gì showbiz.
Xin cảm ơn anh!
