Koriyama nằm ở trung tâm của vùng Nakadori thuộc tỉnh Fukushima, Tohoku, nơi chứng kiến và chịu hậu quả nặng nề của cơn đại địa chấn, sóng thần và sự cố hạt nhân 2011. Hàng nghìn người dân sơ tán khỏi khu vực có nhà máy điện hạt nhân Fukushima đã tá túc tại Koriyama trong cơn thảm họa. Vào thời điểm đó, thị trưởng thành phố Koriyama là ông Masao Hara đã phải khẩn thiết kêu gọi sự giúp đỡ của thế giới, vì thành phố thiếu thốn nước, thức ăn và nhiên liệu.
 |
| Gia đình ông Ito Toshimi tại vườn dâu. |
Sau gần 6 năm, Koriyama đang nỗ lực chứng tỏ thành phố là một điểm đến hấp dẫn và an toàn. Là cụm thành phố lớn thứ hai của vùng Tohoku, và chỉ cách thủ đô Tokyo 1 giờ 17 phút di chuyển bằng tàu Shinkansen, Koriyama đã được bổ định là một thành phố cấp vùng quan trọng của Nhật Bản và là một thành phố thương mại quan trọng của tỉnh Fukushima. Hiện Koriyama đang nỗ lực mời gọi các nhóm chuẩn bị cho Tokyo Olympic và Paralympic 2020 để biến thành phố này trở thành các trung tâm huấn luyện chuẩn bị cho thế vận hội. Ông Masato Shinagawa, Thị trưởng Koriyama và là Chủ tịch Ủy ban Xúc tiến các dự án liên quan cho Tokyo Olympic và Paralympic 2020 cho biết, mục tiêu của thành phố là đẩy mạnh lĩnh vực thể thao và du lịch, đồng thời gạt bỏ những nghi kỵ và đồn thổi có hại đối với thành phố kể từ sau trận động đất và sóng thần lịch sử năm 2011.
 |
Dự án "Yêu cá chép Koriyama" (trong tiếng Nhật từ "yêu" và "cá chép" là từ đồng âm khác nghĩa, phát âm là "koi") được chính quyền thành phố thực hiện với mục tiêu quảng bá cá chép là đặc sản địa phương. Câu chuyện về con cá chép ở Koriyama bắt nguồn từ hồ nước Inawashiro, con kênh Asaka và dự án phát triển đất đai Asaka. Năm 1882, công trình kênh đào Asaka được hoàn tất xây dựng sau khoảng 3 năm, với 850.000 nhân công. Hệ thống hồ chứa nước được xây ở nhiều nơi để tận dụng hết nguồn nước của kênh Asaka, hút nước từ hồ Inawashiro và vùng hoang vu rộng lớn của đồng bằng Asaka. Cá chép ở Koriyama sinh sôi nảy nở là nhờ các hồ chứa nước được tận dụng để nuôi cá và nguồn thức ăn cho cá là nhộng rất dồi dào nhờ nghề nuôi tằm trong khu vực này phát triển mạnh. Bên cạnh đó, nhờ nguồn dinh dưỡng quý giá của cá chép đối với người dân Koriyama thời đó, nên thành phố này đã trở thành một trong những cung cấp sản lượng cá chép nhiều nhất Nhật Bản.
Thực đơn bữa trưa của nhà hàng đặc sản cá chép Shogatsuso mà chúng tôi được thưởng thức vào một buổi trưa mùa đông đầy nắng bao gồm "Arai" - sashimi cá chép, cá chép nướng kiểu Kyoto, cá chép sốt chua ngọt, cơm cá chép rán và rau củ địa phương, cùng món tráng miệng mỳ lạnh Kudzu. Ông Suzuki, chủ nhà hàng cho biết, do Nhật bao quanh là biển nên người Nhật ăn cá biển nhiều hơn. Do vậy cá chép được coi là món đặc sản, thích hợp với những vùng sâu trong đất liền và cách xa biển. Chính vì thế, các món ăn từ cá chép có giá thành khá cao và thường được ăn trong những dịp đặc biệt. Chẳng hạn, một bữa trưa với thực đơn như trên khoảng 3.000 yen (600.000 đồng). Ông Suzuki đang nghĩ đến những thực đơn khác đơn giản hơn để giảm giá thành và thu hút khách hàng. Chủ nhà hàng đặc sản quảng cáo rằng, cá chép có nguồn dinh dưỡng cao, rất tốt cho sức khỏe, đặc biệt là tốt cho phụ nữ khi mang thai và sau khi sinh nở. Điều này rất tương đồng với Việt Nam.
 |
Thực đơn gồm các món từ cá chép tại nhà hàng Shogatsuso. |
Ông Suzuki đang nỗ lực hết sức để đưa đặc sản cá chép đến với người dân Nhật Bản và du khách quốc tế. Nỗ lực này gặp khó ngay cả trước trận động đất, sóng thần 2011. Lượng tiêu thụ cá chép giảm do sự thay đổi trong thói quen ăn uống, các nhà hàng phục vụ cá chép đóng cửa dần, và một lý do khác là người ta ít coi cá chép là đặc sản địa phương. Sau thảm họa 2011, tình hình càng trở nên khó khăn hơn vì nỗi lo nhiễm phóng xạ từ vụ rò rỉ nhà máy điện hạt nhân Fukushima. Lượng tiêu thụ cá chép giảm sâu vì khu vực nuôi cá chép gặp nguy hiểm, người sản xuất sụt giảm thu nhập, tính kế thừa văn hóa ẩm thực địa phương gặp khó.
Mục tiêu của dự án "Yêu cá chép Koriyama" mà chính quyền thành phố đặt ra là làm sống lại một thành phố Koriyama sôi động và mạnh mẽ, làm hồi sinh món đặc sản địa phương, xây dựng thương hiệu và một nền văn hóa ẩm thực hoàn toàn mới. "Phát hiện sức mạnh tiềm ẩn của cá chép" là mục tiêu đầu tiên được thực hiện từ tháng 10.2016. Đến tháng 3 năm sau, Koriyama dự kiến mở cửa thị trường mới và đẩy mạnh quảng bá nâng cao nhận thức về chất lượng cá chép. Các bước tiếp theo sẽ là gia tăng sản lượng, hỗ trợ các nhà nuôi trồng cá chép tiềm năng và cuối cùng là thiết lập thương hiệu.
Ngoài đặc sản cá chép, Koriyama cũng đang khuyến khích các hộ nông dân sản xuất những nông sản và hoa quả sạch để phục vụ nhu cầu của người dân địa phương cũng như cả nước. Đến trang trại trồng dâu Unemi của bố con ông Ito Toshimi, 72 tuổi và anh Ito Toshihiro, 42 tuổi, chúng tôi được thưởng thức những trái dâu ngọt mọng hái ngay từ vườn. Ông Toshimi giải thích, trên thế giới có nhiều loại dâu, nhưng xác suất chua ngọt là 50 - 50. Riêng dâu ở trang trại của ông là sản phẩm chỉ có ở Fukushima, khác biệt ở chỗ mẫu mã đẹp và tỉ lệ ngọt là 80 - 20. Để có những trái dâu ngọt lịm, to đều tăm tắp, ông Toshimi bỏ không ít công sức ngày đêm. Ông cho biết, thời tiết khắc nghiệt ở Fukushima là thách thức lớn nhất đối với người trồng dâu. Dâu được trồng trong nhà kính, với nhiệt độ lý tưởng là 21 - 25 độ C, thấp nhất là 5 độ C. Ngoài vùng nhiệt độ này, dâu khó phát triển và không cho ra thành phẩm ngon, đẹp.
Vì là trang trại nhỏ nên mọi công đoạn trồng cấy và đảm bảo nhiệt độ ông Toshimi đều phải làm bằng tay. Với diện tích 125 hecta, mỗi ngày nhà vườn của bố con ông Toshimi bán ra khoảng 70 hộp dâu, mỗi hộp 350 gram với giá 630 yen (khoảng 120.000 đồng). 90% phản hồi của khách hàng về dâu tại vườn của ông Toshimi là rất tốt. Ông nói rằng, vì gần đến lễ Giáng sinh nên giá thành dâu có tăng do nhu cầu cao hơn.
Để đảm bảo không sản phẩm nào đưa ra thị trường bị nhiễm phóng xạ vượt tiêu chuẩn an toàn cho phép, chính quyền tỉnh Fukushima đã tiến hành làm sạch ô nhiễm đất nông nghiệp, tăng cường kiểm tra hệ thống xác nhận an toàn thực phẩm. Tất cả các sản phẩm nông nghiệp ở Fukushima đều được kiểm tra cẩn thận và dán mác an toàn.
