Cao nguyên đá Hà Giang là một vùng đá vô cùng đặc biệt. Cùng ở độ cao tương đương, không khí lạnh tương đương như cao nguyên đá, nhưng khi hoa đào ở Mẫu Sơn (Lạng Sơn), ở Bát Xát, Sa Pa (Lào Cai), ở Mộc Châu (Sơn La) rộn ràng xòe cánh đón xuân, thì hoa đào cao nguyên đá vẫn ngủ vùi trong sương núi. Để rồi khi những cánh đào cuối cùng ở các vùng khác đã rời cành, thì hoa đào cao nguyên đá mới bắt đầu thức giấc. Nhưng thời điểm hoa đào nơi đây thức giấc cũng không hẹn trước. Có thể ngay sau Tết Nguyên đán, có thể là rằm tháng Giêng, cũng có thể là hết tháng Giêng, sang tháng Hai âm lịch. Đào nở lúc nào không chỉ phụ thuộc vào thời tiết năm đó lạnh ít hay lạnh nhiều, mà còn phụ thuộc vào những yếu tố bí ẩn nào đó.
Thật bất lực khi dùng lời miêu tả vẻ đẹp của hoa đào cao nguyên đá. Vẫn năm cánh đơn, nhụy vàng e ấp, vẫn màu hồng rạng rỡ, trinh nguyên, nhưng hoa đào đá cánh dày, to, khoẻ khoắn, màu thắm hơn tất cả các loại đào phai khác tôi từng đã gặp. Đã phải gồng mình chống chọi với đủ khắc nghiệt của thời tiết cao nguyên đá: Thiếu nước, thiếu đất triền miên, phải nhọc nhằn bám đá để sinh tồn, phải đối mặt với nắng gắt như thiêu mùa hạ, với lạnh thấu xương triền miên mùa đông dài tê tái, cho nên những cánh đào phai cao nguyên đá không thể mong manh, không thể ẻo lả và yểu điệu. Những bông thắm bừng bừng trong sương núi giá buốt như những chấm lửa hồng ấm áp. Mỗi tán đào đá mãn khai là một quầng lửa lộng lẫy, xua đi bao giá buốt, bao gian nan vất vả, bao buồn khổ, thiệt thòi...
Có lên cao nguyên đá đúng thời điểm đào đá bung hoa, mới thấy đây chính là xứ sở của đào phai. Ngày thường có thể chẳng ai để ý đến những thân đào gầy gò, xám mốc, lặng lẽ lẫn vào với đá, nhưng đến khi hoa nở, tất cả mới ngẩn ngơ trước sắc thắm miên man. Dọc con đường Hạnh Phúc (quốc lộ 4C) từ thành phố Hà Giang qua bốn huyện cao nguyên đá: Quản Bạ, Yên Minh, Mèo Vạc, Đồng Văn, không chỗ nào dứt sắc hoa. Đào nối nhau, tiếp lửa cho nhau, từ ven đường lên vách núi cheo leo, từ chân bờ rào đá, sát vách tường trình đất, rủ xoà trên mái ngói âm dương đến nơi suối vắng, rừng hoang, trong thung lũng xa, chênh vênh miệng vực, giữa bạt ngàn đá xám dựng nhọn nhoắt lô nhô. Đến tận chân cột cờ Lũng Cú, sắc thắm đào đá vẫn cháy rừng rực trong gió núi buốt lạnh. Ngắm đào đá, thấy trong lòng dâng lên cảm xúc thật khó tả, thật mãnh liệt. Không còn là sắc hoa cụ thể nữa, đào đá là linh hồn của cả cao nguyên đá. Là đời nối đời bao con người bám đá để sinh tồn, đối mặt và vượt lên tất cả mọi nghiệt ngã để đơm hoa. Là niềm tin bất diệt vào tình yêu và sự sống. Là những chiến thắng hân hoan trước tất cả mọi thách thức đau đớn nhất.
Ngắm đào đá trên cao nguyên đá, thấy trong ánh lửa hồng rạng rỡ ấy có biết bao máu và nước mắt. Tôi vẫn băn khoăn thầm hỏi, có bao người nhìn thấy mồ hôi, nước mắt, máu xương trong sắc hoa lộng lẫy hôm nay?
Chỉ cần gặp hoa đào cao nguyên đá một lần thôi là đủ thấy những kiên tâm đợi chờ, chung thủy đã được đáp đền thật xứng đáng. Đủ thấy không có nhọc nhằn, cay đắng, hy sinh nào vô nghĩa ở trên đời.
