Được xem toàn bộ tác phẩm cùng cuốn sách in rất cẩn trọng của anh trước ngày khai mạc, tôi hiểu tại sao anh lấy tên “Mặt” cho triển lãm này. “Mặt” bao hàm một ý tưởng chung cho điêu khắc Lê Thiết Cương ở đó có mặt phẳng được sắp xếp theo một trật tự mới, có diện cắt, song hành đối nhau như một cuộc trò chuyện, có mặt cắt lát để thoát khỏi quy định của hình khối… Tất cả đều đồng tình cho một khái niệm điêu khắc mới mẻ.
Lẽ dĩ nhiên, điểm tựa cho mọi ý tưởng của Lê Thiết Cương vẫn là nguyên tắc tối giản, nhưng phát hiện đáng kể cho điêu khắc của anh là từ chối hình khối để bước sang diện cắt và nhịp điệu của khối, của mảng, hướng cái nhìn vật thể vào rất nhiều không gian, thoát ra những quy định cụ thể. Với 17 tác phẩm được trưng bày, dường như anh đã khẳng định trọn vẹn ngôn ngữ điêu khắc của riêng mình, giống như anh đã làm trong hội họa. Thêm sự thuyết phục là cách anh chọn vật liệu cho mỗi chủ đề.
 |
| Hạt gạo. |
Với tượng Phật, Lê Thiết Cương dùng những tấm kính trong suốt với 4 diện cắt đúng với tinh thần sắc sắc, không không. Người xem như được soi mình vào Phật rồi được tan hòa trong sự an ủi. Lê Thiết Cương đã tận dụng triệt để tinh thần Phật giáo ở những tác phẩm này để nâng đỡ cho thân phận mỗi người. Hình như phận người là điều anh quan tâm hơn cả. Ví như hai bức tượng chân dung của anh, Lê Thiết Cương đã xẻ đôi ra để nhìn thấy diện cắt và một không gian nhỏ của bức tượng. Biến nó không còn là một chân dung nữa mà là rất nhiều phận người, đớn đau đấy nhưng yên lòng làm sao. Ý nghĩa của chiều thứ 4 trong tạo hình là ở đó.
Hạt gạo cũng là phận người. Vốn là một đề tài ám ảnh anh đã lâu, đã xuất hiện nhiều trong hội họa. Hạt gạo của Lê Thiết Cương, với chất liệu đồng, đá cũng được cắt để tạo ra một nhịp thở đã mở ra một cách nhìn khác, ở đó chứa đựng những câu chuyện mới, kéo dài như một câu hỏi về sự vận hành của trời, đất, của âm dương, một cách cô đọng nhất.
Tìm cho mình một ngôn ngữ riêng, một ngữ pháp riêng để truyền tải được ý niệm của mình quả là không dễ, điều đó rõ ràng cao hơn một quan niệm thẩm mỹ theo thước đo quy chuẩn nào đó, nhất là ở những đề tài đã trở nên quen thuộc. Lê Thiết Cương đã xử lý những đề tài quen thuộc một cách mới mẻ. Luận giải và cảm thụ những tác phẩm trong lòng tôn giáo là việc người xưa đã làm, đã khắc dấu trong lịch sử. Nhưng lấy cảm hứng và xúc động từ đó để tìm cho mình tiếng nói riêng lại là một câu chuyện khác, ít người thành công.
 |
| Âm. |
Bởi lẽ một mệnh đề vừa thực vừa ảo như sinh thực khí là một mệnh đề bất biến đã được khẳng định từ Ấn Độ giáo đến Phật giáo - Linga và Yoni của người Chăm là vậy. Lê Thiết Cương bước vào mảnh vườn này bằng một con mắt khác, con mắt của trần thế nhân gian gần gụi hơn với tên gọi “Âm” và “Dương”, với đầy đủ xúc cảm mạnh mẽ được kết cấu khúc triết, mềm mại. Ở tác phẩm “Âm” diện cắt và nhịp điệu là hai yếu tố được anh chú trọng nhất khiến cho nó có một đời sống vừa sinh học vừa tâm linh.
Ở đó có nhịp thở như âm nhạc, có sự co giãn từ cụ thể đến vô tận, có sự huyễn hoặc của một miền sinh nở, có cả sự gợi nhớ về một chốn hoan lạc. “Dương” cũng vậy. Mặt cắt ở đầu bức tượng đã xóa đi ý niệm thân xác cụ thể mà chỉ giữ lại sức sống diệu kỳ từ cội rễ thẳm sâu.
Có lẽ Lê Thiết Cương là người có câu hỏi và đồng thời có câu trả lời về một khoảng mờ đầy tính ẩn dụ của sinh tồn, lơ lửng giữa triết học và cuộc đời. Điêu khắc của Lê Thiết Cương rõ ràng đã đặt anh vào một cõi tâm linh khác với nhiều nỗi băn khoăn cho thân phận người. Và, với cuốn sách in trang trọng những tác phẩm của mình, Lê Thiết Cương đã có một cử chỉ rất thân thiện là mang chính “Mặt” của mình ra trao tặng cho mọi người.
