Vừa hát vừa che đèn để không bị địch phát hiện
Gặp nhạc sĩ Văn Ký tại ngôi nhà riêng nép sau lưng Học viện âm nhạc quốc gia, khá bất ngờ trước sự nhanh nhẹn của tác giả “Bài ca hy vọng”. Dù tuổi đã cao nhưng nhạc sĩ Văn Ký vẫn rất khỏe mạnh và minh mẫn.
Nhạc sĩ Văn Ký sinh năm 1928, tại Nam Định. 15 tuổi, ông gia nhập hội Việt Minh yêu nước vì được những nhà hoạt động cách mạng giác ngộ tinh thần yêu nước và con đường cách mạng chân chính. Cho đến tận bây giờ, nhạc sĩ Văn Ký vẫn không hiểu sao cậu thiếu niên 15 tuổi năm đó lại được chọn, vì theo ông “để vào được hội Việt Minh phải là người rất kín đáo, nếu không mật thám của Pháp sẽ theo dõi ngay”.
Sau khi tham gia quân đội, Văn Ký xây dựng một tổ Việt Minh hoạt động bí mật. Đến năm 1944, ông bị mật thám Pháp bắt và tra tấn dã man. Ông kể: “Chúng tra tấn tôi bằng đòn roi, kẹp điện. Mỗi lần bị kẹp điện giống như đứt từng thớ thịt. Nhưng tôi cũng lỳ, nhất quyết không khai báo bất cứ điều gì”. Về sau, khi Nhật đảo chính Pháp, Văn Ký cùng đồng đội được thả ra, ông lại tiếp tục con đường hoạt động cách mạng của mình.
 |
| Nhạc sĩ Văn Ký. |
Chuỗi ngày hoạt động cách mạng cam go không làm chàng thanh niên Văn Ký trở nên khô khan. Cách mạng thành công, ông được làm chỉ huy quân sự của huyện Nông Cống (Thanh Hóa) khi mới 18 tuổi. Trong một đêm trăng sáng năm 1946, chàng thanh niên bỗng bật ra những câu hát đầu tiên cho ca khúc “Trăng xưa”. Bài hát đầu tay sau đó được mọi người đón nhận nhiệt liệt, ông lập tức được cấp trên điều lên tỉnh để đi hát phục vụ nhân dân và tham gia vào đoàn văn công. Cũng từ đó, ông bắt đầu gắn bó với sự nghiệp sáng tác âm nhạc.
Hoạt động trong đội văn nghệ Liên khu 4, nhạc sĩ Văn Ký cùng hai người đồng đội khác mang theo một cây đàn guitar đi hoạt động văn nghệ len lỏi ở các vùng tạm chiếm. “Có những đêm dân chúng kéo đến xem rất đông và họ say mê lắm. Nhưng có những đêm biểu diễn phải che đèn vì nanh vuốt của địch ở rất gần, nếu họ phát hiện đám đông tụ tập thì sẽ rất nguy hiểm. Gần 6 tháng liền, không có đêm nào chúng tôi ngủ yên vì cứ đang ngủ lại có báo động, mấy anh em lại khoác balo lên vai di chuyển sang vùng tự do”, nhạc sĩ của “Bài ca hy vọng” nhớ lại.
Những ca khúc của nhạc sĩ Văn Ký luôn gắn liền với những chuyến đi của ông. Mỗi vùng miền, mỗi nơi ông đặt chân đến đều trở thành nguồn cảm hứng sáng tác lớn lao của người nhạc sĩ. Các ca khúc của ông gần như đã mô tả chân thực đời sống, phản ánh cuộc sống chiến đấu của người dân Việt Nam. Âm nhạc của Văn Ký gần gũi, giản dị và rất đỗi thơ mộng. Ông thừa nhận, chính những khó khăn trải qua đã tác động rất lớn tới âm nhạc và con người nhạc sĩ. Nhưng mãi sau này khi về tới Hà Nội, các ca khúc của ông mới thực sự phổ biến.
Nha Trang là nơi trở về
Nhắc tới nhạc sĩ Văn Ký, người ta luôn nhớ tới một “Bài ca hy vọng” bay bổng, trữ tình; một “Nu na nu nống” đáng yêu vui nhộn; và một “Nha Trang mùa thu lại về” ngọt ngào, say đắm và du dương. Những năm 80, “Nha Trang mùa thu lại về” trở thành một trong 4 ca khúc hay nhất về thành phố biển Nha Trang.
“Sau Giải phóng năm 1975 khoảng 3 tháng, tôi có một chuyến đi xuyên Việt. Khi đến bờ biển Nha Trang, sự thơ mộng và đẹp tuyệt diệu của biển đã khiến tôi choáng ngợp. Và chỉ trong nửa ngày, ca khúc “Nha Trang mùa thu lại về” ra đời”, nhạc sĩ Văn Ký nhớ lại.
Bài hát đánh dấu một bước sáng tác mới của vị nhạc sĩ khi đất nước chuyển từ chiến tranh sang hòa bình. Đây cũng là ca khúc giúp ông bỗng trở thành “người nhà” của người dân Nha Trang. Ông hào hứng kể, người dân Nha Trang rất yêu nghệ thuật. Họ tiếp nhận nghệ thuật một cách hào hứng và quý văn nghệ sĩ vô cùng. Khi ông đến thăm nhà dân, những người dân biết Văn Ký là tác giả ca khúc “Nha Trang mùa thu lại về”, họ tới ôm và bắt tay. Ông tiết lộ thêm, thậm chí có khách sạn khá lớn mà ông từng ở, khi trở lại, ông thấy khách sạn ghi “Căn phòng này nhạc sĩ Văn Ký đã ở”.
Với nhạc sĩ Văn Ký, “Nha Trang mùa thu lại về” là một ca khúc ấn tượng với ông. Mùa thu không phải chỉ nói về mùa thu của thiên nhiên, mà là mùa thu cách mạng đã trở về với Nha Trang. Sau ca khúc này, ông đã vinh dự được lãnh đạo thành phố Nha Trang tặng giải thưởng cống hiến. Tuy giá trị không lớn nhưng đó là niềm an ủi và động viên tinh thần lớn đối với vị nhạc sĩ này.
Ở tuổi gần 90, nhạc sĩ Văn Ký vẫn hàng ngày viết nhạc. Ông bảo, âm nhạc đã ngấm vào máu mủ nên không viết không chịu được. Tuy nhiên, ông chỉ tiếc rằng hiện tại, điều kiện để phổ biến những bài hát không được dễ dàng như trước nữa.
